Steeds meer mensen kiezen ervoor om buiten de gebaande paden te wandelen. Hierdoor is de kans groter dat je wilde dieren tegenkomt, zoals beren. Hoe kun je je goed voorbereiden als je een gebied bezoekt waar beren leven? En wat moet je doen als je onverwacht een beer tegenkomt? Wij hebben een aantal handige tips voor je op een rijtje gezet!

Goede voorbereiding is het halve werk!

Bezoek je een gebied waar beren leven, dan is het verstandig om op voorhand actie te ondernemen:

–  Hang een berenbel aan je rugzak als je gaat wandelen (bij ons te bestellen in de webshop!). Zo laat je weten dat je in de buurt bent en verras je de beer niet. Zo’n bel hang je aan je rugzak. Beren komen niet op geluid af. Het zingen van liedjes kan natuurlijk ook een hele goede zijn, maar ook een berenbel werkt daarvoor.

–  Neem een bus berenspray mee. Dit is een soort pepperspray die de beer bij een aanval kan afleiden. Je richt dit net als pepperspray op de neus en ogen van het dier. Het is slim om de instructies op de bus van tevoren te lezen, zodat je dit niet meer hoeft te doen tijdens een stressvolle situatie. Moet je ‘m gebruiken? Hou dan ook rekening met de windrichting. En als je het dier raakt, sla dan gelijk op de vlucht. De spray kan een beer kwader maken, maar meestal vlucht de beer vrijwel direct.

–  Neem goed afsluitbare bakjes mee om je voedsel in op te bergen. Beren kunnen namelijk uitstekend ruiken. Zo zorg je dat ze niet op de geur afkomen. Extra tip: bewaar ook je voedsel een eindje verderop van je kampeerplek. Hang het aan een boom of stop het onder de grond. Mocht er een beer komen voor een midnight snack, hoeft-ie in ieder geval niet je tentenkamp binnen te stormen!

–  Indien mogelijk: praat met de toezichthouders van een natuurpark voordat je het park betreedt. Zij weten vaak precies hoe de dieren zich gedragen in het park en of je waakzaam moet zijn. Ze weten bijvoorbeeld of er een ‘probleembeer’ rondloopt of een ander roofdier dat voor moeilijkheden zorgt.

–  Doe zo min mogelijk geurtjes op als je gaat wandelen en vermijd deo, aftershave of parfum. Beren komen op dit soort geuren af.

De kans dat een beer je pad kruist is niet groot, maar…

Het is normaal om gespannen of zelfs bang te zijn als je een beer tegenkomt. De realiteit is dat de meeste ontmoetingen met beren zelden leiden tot agressief gedrag en aanvallen nog zeldzamer zijn! Vergeet niet dat de meeste beren liever contact met mensen vermijden, en elke beer die je ziet is waarschijnlijk net zo bang als jij!

Beren vermijden mensen meestal voordat mensen merken dat er een beer in de buurt is geweest. Toch is het belangrijk om verrassingen en nare ontmoetingen met beren te voorkomen. Hier zijn een paar eenvoudige tips:

• Wandel niet stil en alleen door berengebied: Maak geluid tijdens het wandelen. Praat of zing, zodat beren weten dat je eraan komt. Zo geef je ze de kans om weg te gaan.
• Reis in groepen: Wandel met meerdere mensen. Hoe groter de groep, hoe beter. Beren blijven liever uit de buurt van groepen mensen.
• Jog niet door berengebied: Hardlopen kan beren laten schrikken en hun jachtinstinct opwekken. Dit werd een Italiaanse hardloper in 2023 fataal.
• Gebruik geen koptelefoon: Blijf je bewust van je omgeving en luister goed. Zonder koptelefoon kun je geluiden van beren en andere dieren beter horen.

Door deze tips te volgen, kun je veiliger genieten van je wandeling in de natuur!

Een grizzlybeer en een wandelaar komen elkaar tegen

Zie je een beer in de verte naderen, blijf dan staan en geniet vooral van het moment! Loop niet richting de beer. Als de beer in jouw richting loopt, laat weten dat je er bent, mogelijk heeft de beer jou nog niet gezien of geroken. Blijf vooral kalm, maak geen onverwachte bewegingen en loop langzaam van de beer weg. Houdt hem of haar goed in de gaten en blijf rustig tot de beer weggaat. Zolang de beer jou niet als een bedreiging ziet, en het dier de ruimte heeft/ krijgt om zijn weg te vervolgen, is er niets aan de hand. Beren vallen vrijwel alleen aan als ze zich bedreigd voelen of als een moederbeer haar jongen wil verdedigen. Benader dan ook nooit een jong beertje als je deze in het bos tegenkomt! Grote kans dat moederbeer in de buurt is.

Een andere oorzaak van een aanval door een beer is de aanwezigheid van een hond. Wat honden (die niet aangelijnd zijn) soms doen is de beer verjagen, omdat ze hun baasje willen beschermen. De meeste beren zullen dan ook daadwerkelijk vluchten, maar sommige individuen kiezen ervoor om de honden achterna te zitten. Honden zullen dan vrijwel altijd terugrennen naar hun baasje, met de boze beer achter zich aan. Meer dan 80% van de aanvallen van beren op mensen in Noord-Amerika komen doordat er een hond in het spel is. Houdt dus de hond aangelijnd als je door berenhabitat loopt.

Een andere reden van een mogelijke aanval kan zijn dat er een karkas in de buurt ligt, welke de beer probeert te verdedigen.

Als het dan toch gebeurd…

Blijf kalm en bij elkaar als je in een groep bent, je zult groter en meer intimiderend lijken als je bij elkaar blijft. Als je in Noord Amerika bent, probeer er dan achter te komen of de beer een grizzly (bruine) of een Amerikaanse zwarte beer is. Zoals je hieronder zult zien, hebben grizzlyberen en zwarte beren de neiging om zich anders te gedragen in een bepaalde situatie, dus het helpt om te weten met welke soort je te maken hebt (klik hier om te leren hoe je het verschil kunt zien en wat bij welke soort te doen).

Probeer indien mogelijk te bepalen of er welpen aanwezig zijn of dat de beer een dierlijk karkas of andere voedselbron verdedigt. Moederberen met welpen of beren die voedsel verdedigen, kunnen eerder defensief gedrag vertonen, een schijnaanval uitvoeren, als ze hun welpen en / of voedsel verdedigen. Indien je je in deze situatie bevindt, of de beer van dichtbij verrast, zal deze zich eerder bedreigd voelen en dat ook laten weten. Beren zullen dan met hun kaken/ lippen ‘klapperen’, met hun voorpoot op de grond slaan terwijl ze luid blazen of snuiven, of zelfs aan schijn- of blufaanval doen. Allemaal om te laten weten dat de beer zich bedreigd voelt en heel graag wil dat jij z.s.m. vertrekt! In deze situatie wil de beer niet meer vechten dan jij dat wilt, hij probeert te communiceren, dat je te dichtbij bent gekomen. Probeer (ondanks de primaire paniek response) stil en kalm te blijven. Maak de berenspray klaar door het veiligheidsslot te verwijderen, klik hier voor gebruikerstips. Spreek met een geruststellende stem en ga weg, waardoor je de afstand tot de beer snel vergroot. Verlaat het gebied onmiddellijk.

Als de ontmoeting met de beer een verrassing was of het gaat om een (bruine) moederbeer met welpen, en de beer fysiek contact met je maakt, val dan op de grond en “doe alsof je dood bent”. Rol op je buik en bedek je nek en de achterkant van je hoofd met je handen. Houd je benen en ellebogen wijd zodat de beer je niet (of moeilijk) om kan draaien. Als de aanval stopt, blijf je stil en wacht je tot de beer vertrekt. Kom niet overeind tot je er absoluut zeker van bent dat de beer niet meer in het gebied is – zelfs als je 30 minuten of langer moet liggen wachten. Als er een tweede aanval van de beer volgt of de beer je begint op te eten, is het niet langer defensief gedrag en is het tijd om terug te vechten (zie hieronder).

Het afweren van een agressieve aanval door een beer

In zeldzame gevallen benadert een beer iemand op een niet-defensieve manier. Misschien is het gewoon nieuwsgierigheid, misschien is het een jonge volwassen beer die zijn dominantie test. Of is de beer gewend om rond te hangen in bewoonde gebieden waar ze gemakkelijk toegang hebben tot voedsel. Zeer zelden worden mensen gezien als potentiële prooi.

Wat de reden ook is, praat met de beer met een dwingende, luide stem. Ga de beer uit de weg als je kunt, wat misschien alles is wat het dier wil. Als de beer je blijft volgen en zijn aandacht duidelijk op je gericht is, blijf ferm staan en bereid je voor om je berenspray te gebruiken. Een beer die in eerste instantie nieuwsgierig is of je test, kan agressief aanvallen als je niet tegen hem opstaat.

De beer wil nog steeds niet wijken, wat doe je dan?! Gedraag en handel agressief! Kijk de beer recht in de ogen en laat hem of haar weten dat je zult vechten als je wordt aangevallen. Roep! Maak jezelf zo groot mogelijk. Stamp met je voeten en zet een of twee stappen in de richting de beer. Bedreig de beer met wat je hebt of kunt pakken; een stok, tak of berenspray. Hoe meer de beer volhoud, hoe agressiever jouw reactie zou moeten zijn!

Als de beer aanvalt, gebruik dan je afweermiddel/ berenspray en vecht voor je leven. Schop, stomp of raak de beer met welk wapen dan ook beschikbaar is. Concentreer je aanval op zijn kop, de ogen en de neus. Als een beer je aanvalt in je tent moet je altijd terugvechten!

Voor meer tips, met name over mogelijke beren ontmoetingen in Europa, zie de speciale folder gemaakt onder het EU LIFE project ‘LIFE DINALP BEAR‘.

Door de International Association for Bear Research and Management (IBA), waar Bears in Mind lid van is, is ook een educatieve film gemaakt over dit thema.