Home > 2011

Hoe het allemaal begon…
Het plan en de behoefte om iets fundamenteels te betekenen voor de vele in gevangenschap levende beren in Europa, is meer dan 30 jaar geleden ontstaan. In 1990 kreeg Ouwehands Dierenpark van de Europese Commissie de opdracht een plan op te stellen voor de huisvesting van een aantal in gevangenschap levende (ex-dans)beren uit Griekenland en Turkije. Die zouden in beslag worden genomen na een wetswijziging. Het gebruik van dansberen als straatvermaak werd destijds niet alleen in Griekenland verboden, maar kort daarop ook in Turkije. In de jaren die volgden (meer dan 200 beren moesten worden herplaatst), werden in bovengenoemde landen twee grote berenopvangcentra gebouwd en werden vele tientallen beren gered.

Maar er waren nog meer beren die een nieuw thuis nodig hadden, waaronder drie blinde dansende beren uit Turkije. Volgend op het eerste verzoek van de Europese Commissie, kon Ouwehands Dierenpark eindelijk aan dit verzoek voldoen met de start van de ontwikkeling van Het Berenbos. Een toevluchtsoord voor mishandelde bruine beren, opdat deze getraumatiseerde dieren een waardig bestaan konden krijgen. Er moest een aparte stichting worden opgericht om dit berenopvangcentrum te beheren, en de International Bear Foundation werd gesticht toen de eerste fase van dit speciale project in april 1993 voltooid was. Inmiddels kregen de eerste twee beren, Geert & Trudy die al in de dierentuin woonden, toegang tot het nieuwe bosrijke verblijf. Spoedig gevolgd door Mackenzie & Nelly, maar ook eenzame Jo uit de berenkuil van Maastricht vond in Het berenbos een veilig thuis. Inmiddels werden er nog drie beren ‘aangemeld’: Russische circusberen Battir & Mascha en verwaarloosde Duitse berin Niki. Daarna konden ook eindelijk de drie blinde Turkse beren Bora, Koröglû en Fiona gered en geïntroduceerd worden in hun nieuwe definitieve thuis.

In de vele jaren daarna heeft de stichting meerdere namen gehad, maar sinds 2016 opereren ze onder de naam ‘Bears in Mind’. Bears in Mind is een gerenommeerde organisatie binnen de ‘berenwereld’ en is lid van verschillende netwerkorganisaties zoals de IUCN (World Conservation Union), EAZA (European Association of Zoos & Aquaria), EARS (European Alliance of Rescue Centers & Sanctuaries) en de IBA (International Association for Bear Research & Management).

Het Berenbos – een begrip!
Al 30 jaar biedt Het Berenbos een veilig thuis voor (tot nu toe – 2023) in totaal 34 bruine beren. Beren kwamen van circussen, privécollecties, theaters, de filmindustrie, erbarmelijke dierentuinen tot beren die naast een restaurant of tankstation werden gehouden. Helaas worden beren in gevangenschap gevonden onder veel gruwelijke en vaak beschamende omstandigheden. Sinds november 2022 leven er 11 beren in Het Berenbos: drie van een voormalig fokstation in Bulgarije, drie uit het door oorlog verscheurde Oekraïne waar ze tot hun redding naast een restaurant en een kleine kinderdierentuin werden gehouden, twee beren komen uit een gesloten dierentuin in Georgië, één uit een theater in Rusland waar de beer zijn trainer doodde voordat hij gered werd, één beer uit particulier bezit in Bosnië Herzegovina en één kwam uit Zweden waar ze werd gehouden als speelkameraadje voor een ijsbeerwelp die op het zee-ijs was gevonden en uiteindelijk kwamen beide beren samen in Ouwehands Dierenpark terecht.

De beren leven samen met een kleine roedel van vier wolven. Deze dieren worden in deze natuurlijke omgeving bij elkaar gehouden als een manier om de wilde situatie na te bootsen. De interactie tussen wolven en beren stimuleert het natuurlijke gedrag van beide soorten, hier hebben beide soorten baat bij. Er zijn nooit ernstige conflicten. De wolven krijgen meestal vlees, terwijl de beren slechts kleine hoeveelheden vlees eten als onderdeel van hun zeer gevarieerde seizoensdieet, gebaseerd op wat ze in het wild zouden vinden. Bears in Mind introduceerde het Natural Feeding Program in 1999 en in het eerste jaar was er al een groot verschil merkbaar in het gedrag van de beren, waarbij velen van hen voor het eerst in winterslaap gingen! Dit was een duidelijk teken dat het natuurlijke gedrag van deze getraumatiseerde dieren kon worden hersteld als de juiste ‘tools’ en zorg werden geboden. Het Berenbos is 20.000m2 groot, heeft een grote vijver waar de beren kunnen drinken/zwemmen/afkoelen en spelen, met een waterval. Het maakt deel uit van het omliggende natuurlijke bos dat grenst aan de dierentuin en heeft 11 kunstmatige holen en twee kleine houten hutjes waar de beren kunnen schuilen voor het weer of waarin ze kunnen overwinteren. Voordat bezoekers Het Berenbos betreden, loopt men door ‘Karpatica‘. Een serie gesimuleerde gevels van huizen in Roemeense stijl met informatief en interactief educatief materiaal voor jong en oud. Over de biologie en ecologie van beren in het algemeen, bedreigingen voor beren en hun leefomgeving en natuurlijk over Bears in Mind en hun projecten over de hele wereld.

Omdat Het Berenbos onderdeel is van de algemene wandelroute door Ouwehands Dierenpark, kunnen jaarlijks bijna een miljoen bezoekers de beren bekijken en leren over beren! Dit biedt Bears in Mind een unieke en enorme kans om bezoekers te bereiken en hen deel te laten uitmaken van de missie: een betere wereld creëren waar beren en mensen vreedzaam naast elkaar kunnen leven.

Hoewel bruine beren in Albanië beschermd zijn bij wet, worden er veel wilde beren gestroopt en is controle hierop nihil. Ook is het houden van beren in gevangenschap verboden. Uit onderzoek van partner organisatie PPNEA in 2011 bleek dat er 28 beren onder erbarmelijke omstandigheden gehouden werden. Zwakke handhaving en een hoge mate van corruptie in het land zorgden ervoor dat de populatie wilde beren steeds verder afnam. Recente schattingen gemaakt door de LCIE (Large Carnivore Initiative for Europe) variëren tussen de 180-200 wilde beren in Albanië.

Hoewel er in Albanië op diverse plekken openlijk beren worden gehouden bij restaurants en cafés, blijkt uit een enquête uitgevoerd door PPNEA dat de meeste mensen dit sterk afkeuren. Volgens hen gebruiken ze de beren niet om klanten te trekken. De eigenaren willen er dus kennelijk geen geld mee verdienen! Maar wat is dan wel de motivatie om berenjongen voor veel geld van een stroper te kopen en het risico te lopen op een boete omdat het houden van beren illegaal is? Om over de kosten voor jarenlange zorg voor een beer nog maar niet te spreken! Mogelijk worden beren gehouden als statussymbool en hebben de eigenaren connecties met de onderwereld. Dit zijn vermoedens. De werkelijke factoren moeten worden onderzocht, te meer omdat het aantal beren dat onder dergelijke omstandigheden gehouden wordt, toeneemt. Met alle gevolgen voor de wilde populatie!

Update 2022
De afgelopen tien jaar zijn alle restaurantberen uit Albanië naar buitenlandse opvangcentra en dierentuinen gebracht. De laatste officiële ‘restaurantbeer’ Mark, werd begin december 2022 gered door stichting Vier Voeters, en overgebracht naar het Oostenrijkse opvangcentrum voor beren in Arbesbach.

Het is de Albanese overheid zelf niet gelukt om een opvangcentrum op te zetten, ondanks jarenlange campagne van verschillende internationale organisaties. De beren werden dus aan hun lot overgelaten, wat diverse dierenwelzijnsorganisaties niet lieten gebeuren.

Bears in Mind heeft ARKA over de jaren op meerdere fronten geholpen met de bouw van het opvangcentrum en de reddingsmissies van de verschillende Servische dansberen. Tussen 2010 en 2018 bestond die hulp vooral uit het renoveren en uitbreiden van het centrum. Op diverse plaatsen zijn schuifdeuren gemaakt zodat de verblijven onderling aan elkaar gekoppeld konden worden en het dagelijks management van de beren gemakkelijker werd. Het dak was op diverse plaatsen verrot en is vervangen. Het buitenverblijf van de beren werd uitgebreid tussen 2016 – 2018.

Eind 2019 leefden er nog vier ex-dansberen in Banostor. Het doel van ARKA is om het opvangcentrum verder uit te breiden zodat het plaats kan bieden aan nog meer beren en andere wilde dieren die opvang nodig hebben. De wens is ook om op termijn een bezoekerscentrum te bouwen.

In 2010 bracht de Kroatische berenexpert Djuro Huber bracht de schrijnende situatie bij Bears in Mind onder de aandacht. Hij had op verzoek van de Bulgaarse NGO Balkani Wildlife Society (BWS) een bezoek gebracht aan het fokstation Kormisosh, om de beren de nodige veterinaire zorg te geven. Hij trof sterk vermagerde beren aan, rondjes lopend in betonnen bakken.

Niet alle beren waren in het station gefokt. Ook een jonge, verweesde beer was in een hok gestopt. De lokale bevolking had haar gevonden, van haar moeder geen enkel spoor. Deze wilde beer, Buya genaamd, was er het slechtst aan toe van allemaal. Bears in Mind kwam snel in actie. Samen met haar Bulgaarse partner Balkani Wildlife Society, Sofia Zoo en de overheid zorgden we dat de beren voldoende voedsel en veterinaire zorg kregen. Een lange termijn oplossing was echter dringende noodzaak. In 2013 zijn we begonnen de eerste beren vanuit Kormisosh te herplaatsen in opvangcentra in West Europa. Buya verhuisde in april 2014 naar haar nieuwe Bulgaarse verblijf in Vlahi, naast beer Medo. In mei 2014 zijn vier Kormisosh beren (waaronder Maria en Pesho, de twee andere beren gingen door naar ‘De Zonnegloed’ in België) richting NL gekomen. In mei 2015 werden de laatste twee beren, Keta en Mincho, naar Het Berenbos getransporteerd. Alle beren zijn uit Kormisosh verdwenen en deze vreselijke plek heeft voorgoed haar deuren gesloten!

Beren Medo en Buya maakten lange tijd onderdeel uit van het educatiecentrum in Vlahi. Veel leerlingen, studenten én toeristen bezoeken het centrum en leren daar van alles over de Bulgaarse natuur met daarin de carnivoren bruine beer, wolf, lynx en jakhals. Door aanleg van een aantal slaapzalen en een keuken wordt het centrum omgetoverd tot een plek waar groepen wat langer kunnen blijven om volledig ‘ondergedompeld’ te worden in de natuur van het Pirin gebergte. In augustus 2019 zijn Medo en Buya noodgedwongen verhuisd naar Noord Italië, waar ze nu deel uitmaken van een ander educatief centrum. Lees meer hierover op: https://www.bearsinmind.org/Project/opvang-medo-buya

Het door Free the Bears (FTB) gebouwde opvangcentrum ‘Tat Kuang Si’ in Laos biedt opvang voor vele Aziatische zwarte- en Maleise beren. De beren zijn vaak op jonge leeftijd door de overheid van Laos uit de handen van stropers gered. Jaarlijks komen meer dan 200.000 lokale en internationale bezoekers naar het opvangcentrum om de beren te zien. Met een educatieprogramma wil men de bezoekers bewust maken over beren in het algemeen, maar bijvoorbeeld ook de illegale handel van wilde dieren in Laos. Daarnaast versterkt FTB wet- en regelgeving en bieden ze jagers een alternatieve bron van inkomsten.

Naast het educatieprogramma wordt in het veld onderzoek gedaan naar mens-beer conflicten. Deze conflicten dragen bij aan de negatieve houding die mensen hebben ten aanzien van beren. Beren zoeken regelmatig voedsel in de maïsvelden die de nationale parken omringen, en vernietigen zo hele oogsten. Uit eerder onderzoek gesteund door Bear in Mind is gebleken dat het merendeel van de bezochte dorpen last heeft van beren die het voorzien hebben op hun maïs. De park rangers worden getraind direct te reageren op mens-beer conflicten. Deze meldingen komen binnen op een ‘hotline’. Bears in Mind heeft het project tussen 2011 en 2013 gefinancierd. 

FTB is al jaren actief in Zuidoost-Azië en pakt in Lao PDR de problemen met succes bij de bron aan. In 2011 startte FTB een campagne in hun hun berenopvang ‘Tat Kuang Si’ om de lokale bevolking en de overheid bewust te maken van de problemen waarmee wilde beren worden geconfronteerd. FTB versterkt ook de wetgeving en biedt jagers een alternatieve bron van inkomsten.

Met financiële steun van Bears in Mind is een mobiel educatie- en berenreddingsvoertuig aangeschaft. De auto wordt ook gebruikt voor het vervoer van kleine groepen van Luang Prabang naar ‘Tat Kuang Si’ om deel te nemen aan educatieactiviteiten ter plaatse, wordt gebruikt voor het vervoer van educatiepersoneel en benodigde materialen naar afgelegen gebieden of andere provinciale hoofdsteden, en natuurlijk voor interventies bij het redden van beren in nood.

Het onderzoek wat tussen 2010 en 2013 werd uitgevoerd door de Iranian Cheetah Society (ICS) heeft zich met name op zogenaamde Female Core Areas gericht. Dat zijn gebieden waar vrouwtjesberen leven, vaak met hun jongen. Het is van belang in ieder geval deze gebieden goed te beschermen. Meer kennis helpt de overheid om gerichter en strikte beschermingsmaatregelen te kunnen nemen. Deze hebben (hopelijk) bijgedragen aan het op de lange termijn overleven van beren in Iran. De onderzoeksresultaten hebben bijgedragen aan het opstellen van een nationaal Brown Bear Management Plan.

Dit onderzoek heeft een actuele database opgeleverd met hierin aantallen, verspreiding en informatie over genetische verwantschap van Bruine beren in Iran. Deze gegevens worden gebruikt bij trainingssessies en workshops voor de Iraanse autoriteiten, die verantwoordelijk zijn voor de bescherming van de beren en hun leefgebied. Met deze kennis zullen zij beter in staat zijn de stroperij onder controle te krijgen.

Meer kennis en bewustzijn bij de lokale bevolking over beren is van groot belang als we wilde dieren zoals beren adequaat willen beschermen. Helaas ontbreekt het in Nepal vaak aan kennis en bewustwording over deze onderwerpen. Daarom zijn er in het kader van dit project tussen 2011-2014 onderwijsprogramma’s voor scholen, trainingen voor de lokale bevolking en is o.a. een eco-club opgezet.

Het gewenste resultaat van deze trainingen was dat lokale mensen leerden omgaan met beren in hun directe omgeving en informatie kregen over de bescherming van beren en de natuur in het algemeen. In het kader van dit programma werden ook meerdere workshops speciaal voor herders en ambtenaren die schadezaken behandelen, georganiseerd. 

Gegevens met betrekking tot de berenpopulatie werden verzameld via verschillende methoden. Onderzoekers interviewden mensen uit de dorpen in de gebieden waar conflicten tussen mensen en beren plaatsvonden, DNA-materiaal werd verzameld uit haarmonsters en uitwerpselen en sporen (zoals klauwafdrukken op bomen, pootafdrukken op de grond en graafsporen) werden onderzocht. Ook werd informatie verzameld over leefgebied zoals het type bos, hellingsgraad, de bodemsoorten en sporen van andere dieren. Alle verzamelde informatie werd verwerkt en geanalyseerd via een speciaal ontwikkeld computerprogramma. Het uiteindelijke doel van dit project was om bij te dragen aan het National Brown Bear Conservation Action Plan, dat als primair doel heeft bescherming te bieden aan de Bruine beer in Nepal.

Resultaten
Tijdens de twee projecten in Nepal is het volgende bereikt:
1) Aanwezigheid/afwezigheid van de Bruine beer in alle mogelijke gebieden van de corridor tussen Annapurna Conservation Area (ACA) en Shey Phoksundo NP (SPNP) en binnen de beschermde gebieden.
2) Onderzoek & verspreiding en habitatgebruik van Bruine beren in de studiegebieden.
3) Onderzoek mbt het conflict tussen mens en dier in de regio en kwantificeer de schade en het conflict veroorzaakt door Bruine beren.
4) Onderzoek het dieet van Bruine beren en bekijk het percentage veedieren en wilde prooien in het dieet van de beer.
5) Stel het actieplan voor het behoud van de Bruine beer voor Nepal op.

In 2009 werden drie Aziatische zwarte weesbeertjes zeven maanden door twee onderzoekers ‘begeleid’ in het bos. Tijdens deze sessies werd er door de begeleiders niet gesproken en droegen ze camouflage kleding. De onderzoekers volgden de ontwikkeling van de beertjes nauwkeurig met behulp van foto’s, geluid- en beeldopnames. Vanaf eind oktober gingen de beertjes een speciaal voor hun gemaakt hol in voor de winterrust. Vijf en een halve maand later waren ze weer wakker. Ze hadden 30% van hun gewicht verloren. Al snel kregen ze honger. Hun dieet veranderde echter van melk naar plantaardig voedsel dat ze tegenkwamen tijdens de lange wandelingen in het bos.

In 2010 werden de beren vrijgelaten in het wild. Vlak voor hun vrijlating wogen de twee mannetjes tussen de 20 en 23 kilo, terwijl het vrouwtje rond de 8 kilo woog. Alle drie de beren droegen radiohalsbanden met een zendertje, zodat de onderzoekers de beren konden volgen. In het bos is een toevallige ontmoeting met een Siberische tijger of een volwassen beer zeer waarschijnlijk. In de tijd sinds hun vrijlating werd de beer op de voet gevolgd en deed het goed. Na twee jaar vielen de halsbanden er automatisch af.

De komende jaren worden ook andere weesbeertjes getraind om uiteindelijk weer in het wild te worden uitgezet. Tot nu toe is het project een groot succes en heeft het al veel belangrijke gegevens over opgroeiende beren opgeleverd.

Wilde ijsberen en honingberen leven in delen van de wereld waar de leefomstandigheden als extreem kunnen worden beschouwd. IJsberen leven in noordelijke Arctische gebieden, waar de temperatuur het grootste deel van het jaar vaak ver onder nul graden Celsius ligt. Honingberen leven in tropisch Zuidoost Azië met gemiddelde temperaturen van rond de 28 graden boven nul en bijna 100% luchtvochtigheid. Beide beersoorten worden in het wild bedreigd door klimaatverandering en vernietiging van hun leefgebied.

IJsberen en honingberen worden in veel dierentuinen over de hele wereld gehouden. Beren in gevangenschap worden het hele jaar door blootgesteld aan andere buitentemperaturen dan waarvoor ze zijn ‘gebouwd’ en gewend zijn, in het wild. In gevangenschap wordt de bovengrens van de temperatuur van ijsberen en de ondergrens van de honingberen vaak overschreden. De effecten hiervan op de stofwisseling van de soort zijn tot nu toe nauwelijks onderzocht. Deze studie van de Universiteit van Köln, gefinancierd door Bears in Mind tussen 2010-2012, onderzocht welke gedrags- en autonome mechanismen voor thermoregulatie beschikbaar zijn voor de beide soorten, om te onderzoeken in welke mate gedragsregulatie een aanvulling vormt op fysiologische mechanismen om het energieverbruik te minimaliseren. En om het bereik van de thermoneutrale zone voor de betreffende soort te bepalen. Het onderzoek vond plaats in verschillende Europese dierentuinen tijdens zomer- en wintermaanden.

In veel Oost-Europese landen waar beren in het wild voorkomen, worden jaarlijks talloze weesberen gevonden. De moeder is door stropers of een ongeluk om het leven gekomen en de jonge beren zijn nog te klein om te overleven in het wild. Meestal eindigen ze in een opvangcentrum of dierentuin. Vaak zijn de beren al zo gewend geraakt aan mensen dat het niet meer mogelijk is om ze terug te plaatsen in het wild. Als dergelijke beren wel worden teruggezet, bestaat de kans dat het zogenaamde ‘probleemberen’ worden: beren die niet bang zijn om in de buurt van dorpen en mensen te komen om voedsel te zoeken. Dit leidt tot ongewenste en gevaarlijke situaties waarbij mensen gevaar lopen. Maar uiteindelijk is het meestal de beer die gevangen of gedood wordt.

Dit project wordt uitgevoerd door Leonardo Bereczky, van Bear Again. Sinds 2004 heeft het Orphan Rehabilitation Centre in de Roemeense Karpaten tussen de 150 en 200 weesbeertjes opgevangen om ze te rehabiliteren en weer uit te zetten in hun natuurlijke omgeving. Leonardo heeft o.a. middels radiokragen aangetoond dat de meeste wezen na vrijlating perfect kunnen functioneren in het wild en evenveel natuurlijk gedrag vertonen als hun volledig wilde soortgenoten. Bears in Mind ondersteund het project sinds 2008.

Vanaf 2020
Een van de basisprincipes van de rehabilitatietechniek is het houden van de welpen in verschillende verblijven (waarin de verschillende leeftijdscategorieën gescheiden zitten) die een 100% natuurlijke leefomgeving bieden. Omheind gebied in hun natuurlijke bos. In deze omgeving kunnen de beren hun aangeboren instincten ontwikkelen tijdens een revalidatieperiode van 1 tot 1,5 jaar. De verblijven zijn omgeven door elektrische hekken. Het elektrische hek houdt aan de ene kant de jonge beren in de verblijven en houdt wilde volwassen mannetjesberen (die jonge beren die niet van hen zijn zullen doden) of andere roofdieren buiten. Het belangrijkste doel van de ondersteuning die Bears in Mind aan dit project heeft gegeven, is gericht op de verbetering van het totale elektrische systeem van het revalidatiecentrum om de welpen veilig te houden, de datacommunicatie te verbeteren en het risico op predatie door mannetjes van buitenaf te minimaliseren. Daarnaast is de ontwikkeling van verschillende kabelbaansystemen om voer te transporteren op afstand, de laatste twee jaar gesponsord. Hierdoor kan het team van Bear Again het eten ongemerkt bij de berenwelpen brengen. Op deze manier associëren deze beren voedsel niet met mensen, een belangrijke les voor hun toekomst!