In samenwerking met Bears in Mind heeft Balkani Wildlife Society (BWS) vanaf 1999 zo’n 70 Bulgaarse dansberen, dierentuinberen en circusberen van een chip voorzien. Daarna bezocht BWS deze beren regelmatig en gaf ze veterinaire zorg. In 2000 is er ook een opvangcentrum, Belitsa Dancing Bear Center, gebouwd waar in 2007 de laatste dansberen zijn opgevangen. Dit park wordt momenteel gerund door Fondation Brigitte Bardot en Stichting Vier Voeters.
In 2015 heeft Bears in Mind de laatste beren uit het fokstation Kormisosh gered.
India telde in 2000s ongeveer 600 dansberen. In 2009 werd de laatste dansbeer van de straat gehaald en opgevangen door Wildlife SOS. Deze organisatie vangt echter niet alleen beren op, maar werkt ook aan preventieve maatregelen. Bears in Mind biedt Wildlife SOS financiële ondersteuning.
Wildlife SOS heeft altijd een grondige werkwijze gehad. Zodra een melding over een dansbeer binnenkwam, gingen medewerkers direct naar de aangewezen plek. De beer werd vervolgens in beslag genomen en de eigenaar ingerekend. Vervolgens kwam, in samenwerking met de Indiase overheid, een sociaal hulp traject op gang. De beer was vaak namelijk de enige bron van inkomsten van een hele familie. Zodra deze werd weggehaald, was de kans groot dat een familielid weer een nieuwe beer kocht. Wildlife SOS verbrak deze vicieuze cirkel door de familie te helpen bij het ontwikkelen van een alternatieve inkomstenbron. De eigenaar van de beer kreeg 50.000 roepies ter compensatie van de beer, zijn kinderen konden naar school en hij kreeg hulp bij het ontwikkelen van een alternatieve bron van bestaan: taxi chauffeur, kapsalon, winkeltje. Daarnaast kreeg de ‘oudste’ (chief) van de familie de opdracht ervoor te zorgen dat familieleden niet dezelfde fout begingen. Deze aanpak werkte. Er zijn geen dansberen meer in India.
Bears in Mind draagt sinds 2006 financieel bij aan opvanglocaties voor beren die worden bevrijd uit de zogenaamde ‘galboerderijen’ waar beren worden gehouden voor hun gal wat gebruikt wordt in Traditionele (Chinese) Medicijnen. Bears in Mind stelt fondsen beschikbaar en geeft voorlichting over dit onderwerp. Voor de opvang van de misbruikte beren in Zuidoost Azië werkt Bears in Mind samen met dierenwelzijnsorganisatie Animals Asia Foundation (AAF).
In Vietnam heeft AAF de opvanglocatie Tam Dao Bear Centre gebouwd, waar Bears in Mind heeft bijgedragen aan het educatief ingerichte gebouw bij de ingang van het centrum en diverse binnenverblijven voor opgevangen beren. In China bestaat al langer een dergelijke opvang ontwikkeld door AAF, waar Bears in Mind heeft bijgedragen aan verschillende binnenverblijven van de beren, zogenaamde ‘bear dens‘.
De meest recente bijdrage die Bears in Mind aan AAF heeft gedaan, was in 2022 toen we de recruitment en jaarsalarissen van twee lokale medewerkers financierden. Deze belangrijke personen komen te werken in het in-aanbouw-zijnde opvangcentrum ‘Bach Ma‘ in Vietnam, waar de allerlaatste 300 beren van Vietnamese berengalboerderijen zullen worden opgevangen. Dit zal in 2026 gebeurd zijn.
Georgië heeft een groot probleem met beren in gevangenschap. Bears in Mind en NACRES werken al jaren naar een oplossing. Tot op heden is er zoveel mogelijk informatie over de beren en hun eigenaar verzameld in een centrale database. De eigenaren van de beren kregen tijdens een bezoek advies over verbetering van voedsel, huisvesting, gezondheid en verzorging. Ook werd gecontroleerd of de eigenaar in het bezit is van de juiste vergunning om de beer te mogen houden. Dit bleek vaak niet het geval. De eigenaren van de ‘kooiberen’ zijn voor hun inkomsten niet direct afhankelijk van de beren. Het lijkt erop dat de beer voor hen een soort statussymbool vormt.
In 2016 is voor de 4e keer sinds eind jaren 90 een inventarisatie gemaakt van de beren in gevangenschap in Georgië. Alle informatie is verzameld en ge-update in de database. Sinds de laatste inventarisatie in 2013 zijn diverse beren van eigenaar veranderd en sommige beren zijn helaas verdwenen of overleden. Vooralsnog is het de samenwerkende partijen niet gelukt om een opvangcentrum voor al deze beren te bouwen. Veelal vanwege de instabiele politieke situatie.
In 2007 zijn drie beren (Igor, Duuk en Diesel) uit een gesloten dierentuin nabij de hoofdstad Tbilisi, naar Het Berenbos in Rhenen gebracht. Deze actie heeft veel media aandacht getrokken en veel positieve reacties uit het hele land teweeggebracht. Maar helaas bleek het op lange termijn niet genoeg.
Igor, Duuk & Diesel in Rustavi ZooDe Georgische beren in Het Berenbos
Sinds 2019 werkt Bears in Mind samen met lokale partner SEED in een nieuwe bewustwordingscampagne. In de hoop een definitieve oplossing te vinden voor de vele beren in gevangenschap.
Het doel van Karuna Society for Animals and Nature is om een eerste opvang te bieden aan beren (en andere wilde dieren) die worden gered uit noodlottige situaties. De organisatie houdt nauw contact met de overheid en de grotere opvangcentra. Zodra er elders plek is, verhuist de beer naar een definitieve locatie om daar van een echt bereleven te kunnen genieten. Bears in Mind heeft de Karuna Society for Animals and Nature in 2009 geholpen met de opvang van vier jonge ex-dansberen. Helaas konden deze jonge Lippenberen niet meer terug naar het wild, omdat ze te intensief en voor een té lange periode contact hebben gehad met mensen.
Twee circusberen die achtergelaten waren op een parkeerplaats in het noorden van Spanje, werden in 2001 gered door een Spaanse NGO en vervolgens ondergebracht in het ‘opvangcentrum’ El Arca de Noé. Een paar jaar later bleek het vrouwtje drachtig, waardoor de beren de toch al veel te kleine kooi met zijn vieren moesten delen. De nakomelingen, twee mannetjes, groeiden uit tot enorme beren. De omstandigheden waarin de berenfamilie zat was bar slecht. De beren kregen onvoldoende verzorging, water en voedsel. Begin 2009 kwam bij Bears in Mind de melding van deze beren binnen via Bear Alert. Na een grondige voorbereiding kon de berenfamilie vlak voor de Kerst op transport naar Het Berenbos in Ouwehands Dierenpark Rhenen!
Nadat de Spaanse autoriteiten El Arca de Noé definitief hadden gesloten, hadden twee dozijn leeuwen, tijgers, jaguars, poema’s, luipaarden, kleinere kattensoorten, maar ook chimpansees een nieuw thuis nodig.De meesten werden verplaatst naar Spaanse dierentuinen of opvangcentra, waaronder het door AAP beheerde Primadomus-reservaat.
Een nieuw leven in Het Berenbos Eenmaal in Het Berenbos aangekomen gingen de vier in quarantaine om te kunnen wennen aan hun nieuwe omgeving en voor een grondig veterinair onderzoek. De gebitten van alle beren werden onderzocht en behandeld. Als gevolg van slechte huisvesting en voeding waren hun tanden en kiezen zodanig aangetast dat er diverse gebroken tanden getrokken en gaatjes gevuld moesten worden. Bij één beer is ook een wortelkanaalbehandeling gedaan. De twee oude beren, één blind en de ander doof, konden rustig aansterken alvorens ze in Het Berenbos geïntroduceerd te werden. Voor de andere twee beren vonden we een nieuw thuis in twee verschillende berenparken in Duitsland. De twee ‘oudjes’, Bruce en Ronja, zijn in juli 2010 met succes bij de rest van de beren losgelaten. Beide beren zijn inmiddels helaas al overleden, Bruce in juni 2011 en Ronja in december 2012.
Beren die gewend zijn aan een leven in gevangenschap kunnen zich niet meer redden in het wild. Op zoek naar voedsel komen ze dan te dicht bij mensen of de menselijke nederzettingen. Ze zijn afhankelijk geraakt van mensen. Dit heeft vaak conflicten tot gevolg. Zo ook met de drie voormalige dierentuinberen, die in 2002 illegaal in de Servische wildernis werden vrijgelaten. Eén van de drie was een beer met maar drie poten. Deze beer had een boer aangevallen, die op zijn beurt de beer had weten te vangen. Bears in Mind en haar lokale Servische partner ARKA wisten de beer uiteindelijk naar het kleine opvangcentrum in Banostor, nabij Novi Sad, te brengen. Helaas kwam hulp voor de twee andere vrijgelaten beren te laat, deze waren inmiddels al door jagers doodgeschoten.
Het idee was om de beer met drie poten, inmiddels omgedoopt tot Elvis, naar Het Berenbos in Rhenen te brengen. Helaas is het uiteindelijk niet gelukt om hem naar Nederland te brengen. Het verkrijgen van zijn eigendomspapieren en een exportvergunning (CITES) uit Servië bleek problematisch. Om Driepoot en ook de vier andere beren in het opvangcentrum Banostor toch een beter onderkomen te geven, financierde Bears in Mind de uitbreiding van het opvangcentrum. Er kwam een prachtig buitenverblijf bij en de binnenverblijven werden ook aangepakt.
Driepoot heeft zijn laatste jaren in een 500m² Berenbos op miniformaat geleefd en werd tot zijn einde liefdevol verzorgd door de Servische dierbeschermingsorganisatie ARKA. Hij stierf in 2011.
Hoe het allemaal begon… Het plan en de behoefte om iets fundamenteels te betekenen voor de vele in gevangenschap levende beren in Europa, is meer dan 30 jaar geleden ontstaan. In 1990 kreeg Ouwehands Dierenpark van de Europese Commissie de opdracht een plan op te stellen voor de huisvesting van een aantal in gevangenschap levende (ex-dans)beren uit Griekenland en Turkije. Die zouden in beslag worden genomen na een wetswijziging. Het gebruik van dansberen als straatvermaak werd destijds niet alleen in Griekenland verboden, maar kort daarop ook in Turkije. In de jaren die volgden (meer dan 200 beren moesten worden herplaatst), werden in bovengenoemde landen twee grote berenopvangcentra gebouwd en werden vele tientallen beren gered.
Mackenzie in zijn oude verblijfMackenzie wordt gevoerd door een NL VN soldaat
Maar er waren nog meer beren die een nieuw thuis nodig hadden, waaronder drie blinde dansende beren uit Turkije. Volgend op het eerste verzoek van de Europese Commissie, kon Ouwehands Dierenpark eindelijk aan dit verzoek voldoen met de start van de ontwikkeling van Het Berenbos. Een toevluchtsoord voor mishandelde bruine beren, opdat deze getraumatiseerde dieren een waardig bestaan konden krijgen. Er moest een aparte stichting worden opgericht om dit berenopvangcentrum te beheren, en de International Bear Foundation werd gesticht toen de eerste fase van dit speciale project in april 1993 voltooid was. Inmiddels kregen de eerste twee beren, Geert & Trudy die al in de dierentuin woonden, toegang tot het nieuwe bosrijke verblijf. Spoedig gevolgd door Mackenzie & Nelly, maar ook eenzame Jo uit de berenkuil van Maastricht vond in Het berenbos een veilig thuis. Inmiddels werden er nog drie beren ‘aangemeld’: Russische circusberen Battir & Mascha en verwaarloosde Duitse berin Niki. Daarna konden ook eindelijk de drie blinde Turkse beren Bora, Koröglû en Fiona gered en geïntroduceerd worden in hun nieuwe definitieve thuis.
Koröglû BoraFiona
In de vele jaren daarna heeft de stichting meerdere namen gehad, maar sinds 2016 opereren ze onder de naam ‘Bears in Mind’. Bears in Mind is een gerenommeerde organisatie binnen de ‘berenwereld’ en is lid van verschillende netwerkorganisaties zoals de IUCN (World Conservation Union), EAZA (European Association of Zoos & Aquaria), EARS (European Alliance of Rescue Centers & Sanctuaries) en de IBA (International Association for Bear Research & Management).
Het Berenbos – een begrip! Al meer dan 30 jaar biedt Het Berenbos een veilig thuis voor (tot nu toe – 2025) in totaal 34 bruine beren. Beren kwamen van circussen, privécollecties, theaters, de filmindustrie, erbarmelijke dierentuinen tot beren die naast een restaurant of tankstation werden gehouden. Helaas worden beren in gevangenschap gevonden onder veel gruwelijke en vaak beschamende omstandigheden. Op dit moment (januari 2025) leven er 7 beren in Het Berenbos: twee van een voormalig fokstation in Bulgarije, twee uit het door oorlog verscheurde Oekraïne waar ze tot hun redding naast een restaurant en een kleine kinderdierentuin werden gehouden, eentje komt uit een gesloten dierentuin in Georgië, één beer uit particulier bezit in Bosnië Herzegovina en één kwam uit Zweden waar ze werd gehouden als speelkameraadje voor een ijsbeerwelp die op het zee-ijs was gevonden en uiteindelijk kwamen beide beren samen in Ouwehands Dierenpark terecht.
De beren leven samen met een kleine roedel van vier wolven. Deze dieren worden in deze natuurlijke omgeving bij elkaar gehouden als een manier om de wilde situatie na te bootsen. De interactie tussen wolven en beren stimuleert het natuurlijke gedrag van beide soorten, hier hebben beide soorten baat bij. Er zijn nooit ernstige conflicten. De wolven krijgen meestal vlees, terwijl de beren slechts kleine hoeveelheden vlees eten als onderdeel van hun zeer gevarieerde seizoensdieet, gebaseerd op wat ze in het wild zouden vinden. Bears in Mind introduceerde het Natural Feeding Program in 1999 en in het eerste jaar was er al een groot verschil merkbaar in het gedrag van de beren, waarbij velen van hen voor het eerst in winterslaap gingen! Dit was een duidelijk teken dat het natuurlijke gedrag van deze getraumatiseerde dieren kon worden hersteld als de juiste ‘tools’ en zorg werden geboden. Het Berenbos is 20.000m2 groot, heeft een grote vijver waar de beren kunnen drinken/zwemmen/afkoelen en spelen, met een waterval. Het maakt deel uit van het omliggende natuurlijke bos dat grenst aan de dierentuin en heeft 11 kunstmatige holen en twee kleine houten hutjes waar de beren kunnen schuilen voor het weer of waarin ze kunnen overwinteren. Voordat bezoekers Het Berenbos betreden, loopt men door ‘Karpatica‘. Een serie gesimuleerde gevels van huizen in Roemeense stijl met informatief en interactief educatief materiaal voor jong en oud. Over de biologie en ecologie van beren in het algemeen, bedreigingen voor beren en hun leefomgeving en natuurlijk over Bears in Mind en hun projecten over de hele wereld.
Omdat Het Berenbos onderdeel is van de algemene wandelroute door Ouwehands Dierenpark, kunnen jaarlijks bijna een miljoen bezoekers de beren bekijken en leren over beren! Dit biedt Bears in Mind een unieke en enorme kans om bezoekers te bereiken en hen deel te laten uitmaken van de missie: een betere wereld creëren waar beren en mensen vreedzaam naast elkaar kunnen leven.
Hoewel bruine beren in Albanië beschermd zijn bij wet, worden er veel wilde beren gestroopt en is controle hierop nihil. Ook is het houden van beren in gevangenschap verboden. Uit onderzoek van partner organisatie PPNEA in 2011 bleek dat er 28 beren onder erbarmelijke omstandigheden gehouden werden. Zwakke handhaving en een hoge mate van corruptie in het land zorgden ervoor dat de populatie wilde beren steeds verder afnam. Recente schattingen gemaakt door de LCIE (Large Carnivore Initiative for Europe) variëren tussen de 180-200 wilde beren in Albanië.
Hoewel er in Albanië op diverse plekken openlijk beren worden gehouden bij restaurants en cafés, blijkt uit een enquête uitgevoerd door PPNEA dat de meeste mensen dit sterk afkeuren. Volgens hen gebruiken ze de beren niet om klanten te trekken. De eigenaren willen er dus kennelijk geen geld mee verdienen! Maar wat is dan wel de motivatie om berenjongen voor veel geld van een stroper te kopen en het risico te lopen op een boete omdat het houden van beren illegaal is? Om over de kosten voor jarenlange zorg voor een beer nog maar niet te spreken! Mogelijk worden beren gehouden als statussymbool en hebben de eigenaren connecties met de onderwereld. Dit zijn vermoedens. De werkelijke factoren moeten worden onderzocht, te meer omdat het aantal beren dat onder dergelijke omstandigheden gehouden wordt, toeneemt. Met alle gevolgen voor de wilde populatie!
Update 2022 De afgelopen tien jaar zijn alle restaurantberen uit Albanië naar buitenlandse opvangcentra en dierentuinen gebracht. De laatste officiële ‘restaurantbeer’ Mark, werd begin december 2022 gered door stichting Vier Voeters, en overgebracht naar het Oostenrijkse opvangcentrum voor beren in Arbesbach.
Het is de Albanese overheid zelf niet gelukt om een opvangcentrum op te zetten, ondanks jarenlange campagne van verschillende internationale organisaties. De beren werden dus aan hun lot overgelaten, wat diverse dierenwelzijnsorganisaties niet lieten gebeuren.
Bears in Mind heeft ARKA over de jaren op meerdere fronten geholpen met de bouw van het opvangcentrum en de reddingsmissies van de verschillende Servische dansberen. Tussen 2010 en 2018 bestond die hulp vooral uit het renoveren en uitbreiden van het centrum. Op diverse plaatsen zijn schuifdeuren gemaakt zodat de verblijven onderling aan elkaar gekoppeld konden worden en het dagelijks management van de beren gemakkelijker werd. Het dak was op diverse plaatsen verrot en is vervangen. Het buitenverblijf van de beren werd uitgebreid tussen 2016 – 2018.
Eind 2019 leefden er nog vier ex-dansberen in Banostor. Het doel van ARKA is om het opvangcentrum verder uit te breiden zodat het plaats kan bieden aan nog meer beren en andere wilde dieren die opvang nodig hebben. De wens is ook om op termijn een bezoekerscentrum te bouwen.
