Home > Bulgarije

De afgelopen jaren zijn er relatief veel gerehabiliteerde Bruine beren uitgezet. Weten we echter wel of deze beren zich normaal gedragen in het wild? Of vertonen ze ander gedrag in vergelijking met hun wilde soortgenoten? En in welk opzicht is dit, of kan dit voor problemen zorgen?

In dit project wil een team van Fundacion Oso de Asturias (FOA) in Spanje, samen met experts van ARCTUROS en de IUCN Bear Specialist Group het gedrag beschrijven en vergelijken van uitgezette Europese bruine beren die een rehabilitatieproces in gevangenschap hebben doorgemaakt met onafhankelijke jong-volwassen beren die binnen hun wilde familiegroep zijn opgegroeid. Het team wil met name de dagelijkse activiteiten en bewegingspatronen van de subadulte beren en hun gebruik of vermijding van menselijke / bebouwde gebieden vergelijken. Aan de andere kant wil het team ook aanvullende data evalueren van andere beren, rekeninghoudend met andere populaties bruine beren (bijv. Brits Columbia, Canada) of andere beersoorten (bijv. Amerikaanse- en Aziatische zwarte beren).

De uiteindelijke resultaten van dit onderzoek kunnen van groot belang zijn voor het management van verweesde, gewonde of teruggeplaatste berenwelpen of jonge beren, omdat men meer te weten komt hoe ze zich gedragen na hun vrijlating in het wild.

De verspreiding van Bruine beren in de Oostelijke Balkan bestaat uit twee, momenteel met elkaar verbonden, populaties; de centrale Balkan- en de Rilo-Rhodope berenpopulatie. Gedeeld door Bulgarije en Griekenland. Met meer dan acht bekende ongevallen tussen menseen beren, waaronder één dodelijk tussen 2010-2017 en een toename van het aantal schade meldingen gerelateerd aan beren, is de regio Smolyan in Bulgarije een ‘hotspot’ geworden voor anti-beer mentaliteit. Als gevolg hiervan is er een groot risico op toename van berenstroperij.

Lokaal onderzoek heeft een ruwe schatting van de populatiegrootte opgeleverd, maar tot op heden is er geen gezamenlijke rigoureuze methode uitgevoerd om de populatie in kaart te brengen. Om de juiste beschermingsmaatregelen te nemen, is het van groot belang dat men weet hoeveel beren er zich waar bevinden.

Dit project, geleid door de Balkani Wildlife Society en ondersteund door Bears in Mind, heeft tot doel de populatiegrootte en verspreiding van Bruine beren in de Oost-Balkan te schatten met behulp van genetische analyses van meerdere bronnen zoals uit haar en poep. Het belangrijkste doel is om nauwkeurige schattingen te maken van de totale (N) en effectieve populatiegrootte (Ne) voor een van de grootste verspreidingsclusters van de Bruine beer binnen Europa.

In samenwerking met Bears in Mind heeft Balkani Wildlife Society (BWS) vanaf 1999 zo’n 70 Bulgaarse dansberen, dierentuinberen en circusberen van een chip voorzien. Daarna bezocht BWS deze beren regelmatig en gaf ze veterinaire zorg. In 2000 is er ook een opvangcentrum, Belitsa Dancing Bear Center, gebouwd waar in 2007 de laatste dansberen zijn opgevangen. Dit park wordt momenteel gerund door Fondation Brigitte Bardot en Stichting Vier Voeters.

In 2015 heeft Bears in Mind de laatste beren uit het fokstation Kormisosh gered.

Bears in Mind heeft in 2004 en opvolgende jaren samen met haar Bulgaarse partner Balkani Wildlife Society (BWS) en de overheid het beheersplan voor de bruine beer opgesteld. In 2008 werd het afgerond en ondertekend. Bears in Mind heeft ook voor de implementatie de helpende hand geboden door fondsen te werven voor ondersteuning van een zogenaamd ‘berenreddingsteam’ (Bear Emergency Team). Een dergelijk team komt in actie zodra ergens problemen tussen beren en mensen zijn. Het project startte met de oprichting van een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van alle belanghebbenden: overheid, natuur- en milieuorganisaties, beren deskundigen, touroperators, boeren maar ook jagers. Een ander deel van het project betrof het verzamelen van veldgegevens. Om een populatie beren (of andere dieren) goed te kunnen beschermen moet je weten waar de dieren zitten, hoeveel het er zijn, in welke gebieden ze niet meer komen en waarom niet. Het is ook van groot belang te weten wat de houding van de lokale bevolking ten opzichte van beren is.

Bears in Mind heeft voor dit project twee grote subsidies gekregen van het toenmalige Nederlandse Ministerie van LNV. Deze PIN-Matra en BBI-Matra beurzen waren er op gericht om de natuurbescherming in oostelijk Europa te waarborgen. De projecten speelden nadrukkelijk in op maatschappelijke veranderingen die destijds plaatsvonden in veel Oost-Europese landen en natuurlijk de toetreding van Bulgarije binnen de EU.

Sinds 1997 werken de Bulgaarse organisaties Semperviva en Balkani Wildlife Society (BWS) aan een fokprogramma voor een speciaal Bulgaars hondenras: de Karakachan. Dit hondenras werd (en wordt nog steeds) speciaal gebruikt ter bescherming van schaapskuddes. Geïnteresseerde herders ontvangen een puppy én een training in het verzorgen van de honden en het inzetten bij de bescherming van hun kudde. Een vertegenwoordiger van Semperviva bezoekt de herders jaarlijks om te kijken hoe het gaat.

Met steun van Bears in Mind zijn tussen 2002 en 2011 al >30 puppies geplaatst bij herders in het oostelijke Rhodopy gebergte. Bij deze kuddes zijn ondanks de aanvallen van beren en wolven geen schapen gedood. Bij schaapskuddes in hetzelfde gebied, zonder de bescherming van Karakachan honden, zijn in dezelfde periode 30 tot 40 schapen per kudde gedood. Het project is dus een groot succes. De honden schrikken de beren af die te dichtbij de kuddes komen. Op deze manier werken de honden dus mee aan de bescherming van de beer in zijn leefgebied en aan het harmonieuze samenleven van mens en dier.

In 2010 bracht de Kroatische berenexpert Djuro Huber bracht de schrijnende situatie bij Bears in Mind onder de aandacht. Hij had op verzoek van de Bulgaarse NGO Balkani Wildlife Society (BWS) een bezoek gebracht aan het fokstation Kormisosh, om de beren de nodige veterinaire zorg te geven. Hij trof sterk vermagerde beren aan, rondjes lopend in betonnen bakken.

Niet alle beren waren in het station gefokt. Ook een jonge, verweesde beer was in een hok gestopt. De lokale bevolking had haar gevonden, van haar moeder geen enkel spoor. Deze wilde beer, Buya genaamd, was er het slechtst aan toe van allemaal. Bears in Mind kwam snel in actie. Samen met haar Bulgaarse partner Balkani Wildlife Society, Sofia Zoo en de overheid zorgden we dat de beren voldoende voedsel en veterinaire zorg kregen. Een lange termijn oplossing was echter dringende noodzaak. In 2013 zijn we begonnen de eerste beren vanuit Kormisosh te herplaatsen in opvangcentra in West Europa. Buya verhuisde in april 2014 naar haar nieuwe Bulgaarse verblijf in Vlahi, naast beer Medo. In mei 2014 zijn vier Kormisosh beren (waaronder Maria en Pesho, de twee andere beren gingen door naar ‘De Zonnegloed’ in België) richting NL gekomen. In mei 2015 werden de laatste twee beren, Keta en Mincho, naar Het Berenbos getransporteerd. Alle beren zijn uit Kormisosh verdwenen en deze vreselijke plek heeft voorgoed haar deuren gesloten!

Beren Medo en Buya maakten lange tijd onderdeel uit van het educatiecentrum in Vlahi. Veel leerlingen, studenten én toeristen bezoeken het centrum en leren daar van alles over de Bulgaarse natuur met daarin de carnivoren bruine beer, wolf, lynx en jakhals. Door aanleg van een aantal slaapzalen en een keuken wordt het centrum omgetoverd tot een plek waar groepen wat langer kunnen blijven om volledig ‘ondergedompeld’ te worden in de natuur van het Pirin gebergte. In augustus 2019 zijn Medo en Buya noodgedwongen verhuisd naar Noord Italië, waar ze nu deel uitmaken van een ander educatief centrum. Lees meer hierover op: https://www.bearsinmind.org/Project/opvang-medo-buya

Sinds 2010 heeft Bears in Mind diverse projecten in de regio van het Pirin Nationaal Park in Bulgarije ondersteund. Onder andere de bouw van het roofdieren educatiecentrum in het dorpje Vlahi. Veel leerlingen, maar ook studenten én toeristen bezoeken het centrum en leren daar van alles over de Bulgaarse natuur met de vele bijzondere diersoorten als beer, lynx, wolf en jakhals. Inmiddels is er een winkel ingericht en kan de bezoeker ook iets nuttigen in het kleine café dat onlangs is gebouwd en geopend. Op de tweede verdieping van het centrum is een interactieve tentoonstelling te bezichtigen over mens-dier conflicten en de oplossingen daarvoor. Daarnaast wordt een ruimte geschikt gemaakt voor het geven van workshops en houden van (kleine) symposia.

Bij het educatiecentrum is ook het verblijf voor beer Medo en berin Buya gebouwd met financiele steun van Bears in Mind en hebben we vele jaren bijgedragen aan de voeding en verzorging van de dieren. Het waren jarenlang de ambassadeurs van hun wilde soortgenoten. Diverse omstandigheden hebben ertoe geleid dat Medo & Buya moesten verhuizen in 2019. Ze leven inmiddels in een prachtig verblijf in het Noord Italiaanse Aprica. 

Begin augustus 2019 vond het transport plaats waarbij de beren Medo & Buya verhuisden van het kleine bergdorpje Vlahi in Bulgarije naar het iets grotere bergdorpje Aprica in Noord Italië. De beren hadden de afgelopen jaren in het Large Carnivore Education Centre geleefd, waar ze de geliefde ambassadeurs waren van hun soortgenoten in het wild. Ze vielen onder de zorg van de Bulgaarse partner van Bears in Mind, Balkani Wildlife Society (BWS). Helaas heeft deze organisatie, zoals ook de meeste NGO’s en ‘groene’ organisaties in Bulgarije, het erg moeilijk onder de huidige regering. Goede zorg voor de beren kon niet meer gegarandeerd worden, ook niet met financiële ondersteuning van Bears in Mind. Dus werd er gezocht naar een nieuw thuis voor de beren en na een paar maanden werd een geschikte locatie gevonden: het centrum voor inheemse Alpen fauna in Aprica, beter bekend als L’Osservatorio Eco-faunistico Alpino di Aprica.

Geschiedenis Medo
Beer Medo heeft een bijzonder verhaal ‘te vertellen’. Begin 2005 werd de Nederlandse Dierenbescherming benaderd door BWS inzake de onmiddellijk noodhulp voor beer Toby, een bruine circusbeer van 2,5 jaar oud die snel verplaatst moest worden. Het circus werd verkocht en Toby moest verdwijnen. De bedoeling was hem uit te zetten in de vrije natuur, maar gezien zijn tamme opvoeding was dat tot mislukken gedoemd. Uiteindelijk werd afmaken nog als enige oplossing beschouwd. BWS had aan een aantal organisaties hulp gevraagd, maar toezeggingen kwamen niet op tijd. De Dierenbescherming nam contact op met Bears in Mind (toen Alertis) en er werd geld gestort voor de directe opvang en zorg van de beer in de dierentuin van Sofia. Hij zou daar vier maanden mogen verblijven. Nadat BWS de beer officieel geadopteerd had, doopten ze Toby om tot Medo. BWS had grote plannen met Medo, ze wilden namelijk een educatief centrum bouwen waarin grote roofdieren de hoofdrol zouden krijgen: de wolf, de lynx, de jakhals en de beer. Het Large Carnivore Education Centre zou een levende ambassadeur krijgen: Medo! Bears in Mind en de NL Dierenbescherming hadden inmiddels een akkoord gesloten dat ze gezamenlijk de kosten zouden dragen voor de bouw van Medo zijn verblijf. Eind 2005 verhuisde Medo naar zijn nieuwe verblijf, waar hij bijna 14 jaar heeft gewoond. In het verblijf naast Medo zaten ook twee wolven, Vucho & Bajto, eveneens gehuisvest voor educatieve doeleinden.   

Geschiedenis Buya
Het berenfokstation Kormisosh in het Rhodope gebergte in het zuiden van Bulgarije was een overblijfsel uit de tijd dat Bulgarije en diverse andere Oostblok landen nog gebukt gingen onder een Communistisch regime. De beren werden gefokt, vervolgens uitgezet in aangrenzende natuurreservaten, om uiteindelijk afgeschoten te worden door trofeejagers. Sinds 1993 was de bruine beer in Bulgarije een beschermde soort en met de toetreding van Bulgarije tot de EU in 2007 moesten de beren en andere roofdieren nog beter beschermd worden. Maar de beren van Kormisosh waren letterlijk aan het wegrotten in het fokstation. Er was nauwelijks aandacht voor hun situatie en zorg voor de dieren. Helaas duurde het nog vele jaren voordat het Bears in Mind en haar lokale partners, ism de overheid, lukten om het fokstation definitief te sluiten. In 2011 lukte het Bears in Mind om de eerste noodhulp te bieden, waarbij BWS met diverse dierenartsen van de universiteit en Sofia Zoo onder begeleiding van de berenexpert Djuro Huber uit Kroatië de beren onderzochten. De 14 beren waren er erg slecht aan toe. Besloten werd om ze daar allemaal weg te halen. Langzaam maar zeker vonden we plaats voor de beren in België, Engeland en Duitsland. De helft kon naar Nederland verhuizen waarbij er in 2013 en 2014 vier in Het Berenbos terecht konden: Maria, Pesho, Keta en Mincho. Eén beer in Kormisosh was echter anders dan de rest. Het was een dier uit het wild, een zogenaamde ‘probleembeer’ die in het fokstation geplaatst was door de overheid omdat er (naast euthanasie) geen andere mogelijkheid was. Er werd besloten om berin Buya, waarschijnlijk geboren in 2004, te verhuizen naar Vlahi. Hier kon ze in 2014 terecht, toen haar verblijf naast dat van Medo gereed was.

Samenleven
Tussen 2014 en 2019 leefden Medo & Buya meestal gescheiden van elkaar. Buya was vaak bang voor Medo, met name als er eten in het spel was eiste Medo alles op. Ze durfde ook niet goed door de sluis die de twee verblijven scheidde. Maar als het paarseizoen was – mei t/m juli – konden de beren het goed met elkaar vinden en waren ze vaak samen. Toen begin 2018 besloten werd dat de beren moesten verhuizen uit Vlahi, werd gezocht naar een groot natuurlijk bosrijk verblijf waar de twee beren de rest van hun leven samen konden doorbrengen. Want Bears in Mind en BWS hadden sterk het vermoeden dat als het verblijf groot genoeg zou zijn en ze uit elkaars zicht konden wanneer de beren dit zouden willen, en als voedsel geen conflict zou vormen, dan zouden de beren de toekomst met z’n tweeën aankunnen. In de zomer van 2018 werd het verblijf in het centrum in Aprica bezocht door een medewerker van Bears in Mind. Hier hadden eerder twee beren geleefd, maar die waren een natuurlijke dood gestorven. Een 10.000m2 bosrijk verblijf, met een natuurlijke vijver en riviertje. Dit zou het moeten worden! Na een lange bureaucratische procedure en een moeizaam transport kwamen de beren gezond en wel op 4 augustus 2019 aan in Aprica. Eerst werd Buya alleen in haar nieuwe wereld gelaten, om te wennen aan de geluiden, de geuren en de grenzen van haar verblijf. Na een paar dagen onderging Medo dezelfde behandeling. Dit herhaalde men enkele malen en pas na enkele weken werd besloten dat ze samen in het nieuwe verblijf konden. Uiteraard was er wat onrust, maar Buya toonde zich niet meer de bange beer die ze voorheen was en dit leek een keerpunt. Medo respecteerde haar en sindsdien gaat het erg goed samen. Een mooi en welverdiend einde aan dit verhaal! We hopen dat deze twee Bulgaarse beren, die altijd beschouwd werden als de enige twee Berenbosberen buiten Het Berenbos, nog vele jaren samen in de Italiaanse Alpen mogen leven.