Home > Bruine beer

Bear specie: Bruine beer

Sinds twee jaar ondersteunt Bears in Mind een project in de Republiek van Dagestan, uitgevoerd door een klein team verbonden aan de ‘Precaspian Institute of Biological Resources of the Daghestan Federal Research Centre of the Russian Academy of Sciences‘, ofwel Caspian Institute. Dagestan is een autonome republiek binnen de Russische Federatie, gesitueerd tussen de Kaukasus (Georgië en Azerbaijan) in het westen en de Kaspische Zee in het oosten. Het onderzoek vindt plaats in met name het bergachtige zuidwesten van Dagestan, een gebied van grofweg 3.500km2. Op diverse manieren zijn gegevens verzameld. Het veldwerk wordt o.a. gedaan middels het lopen van zogenaamde ‘line transects’. Deze methode wordt veel toegepast bij onderzoek naar de populatiedichtheid van grotere zoogdieren. Gedurende deze wandelingen let men op sporen van dieren in het veld zoals poep, krabsporen, pootafdrukken en prooiresten. Hiervan worden o.a. de GPS coördinaten vastgelegd, de datum, hoogte, hellingsgraad en positie, habitattype, vegetatie en afstand tot menselijke nederzettingen. En natuurlijk, in dit geval, de beren zelf en de afstand tot de waarnemer. Daarnaast zijn 4.000 interviews o.b.v. vragenlijsten over mens-beer conflicten verspreid onder o.a. jagers, boeren, boswachters en rangers. Het 3.500km2 onderzoeksgebied werd verdeeld in 14 segmenten met ieder een grid van 5x5km grootte. In iedere grid werd een cameraval geplaatst. Tussen april en september werden 285 foto’s gemaakt van bruine beren.

Om inzicht te krijgen in het dieet van beren in dit gebied, werden 17 mest-monsters verzameld. In het laboratorium worden vijf categorieën onderscheiden:

  • grassen en kruiden,
  • vruchten en bessen,
  • dennenappels en noten,
  • bijen, wormen en mieren,
  • rest – met name dierlijk materiaal: o.a. kleine zoogdieren, gedomesticeerde dieren en afval.

De resultaten van 2022 in ‘t kort
Het aantal beren in het onderzoeksgebied wordt geschat op 20 individuen. Een iets lager aantal dan een jaar eerder geschat. Het dieet van de bruine beren in Dagestan bestaat voor 79.5% uit plantaardig materiaal. 20.5% is dierlijk van oorsprong waarbij; 6.8% bijen en mieren, 13.7% kleine zoogdieren, gedomesticeerde dieren en afval.

Mens-beerconflicten werden het meest gemeld door herders, die in de lente en zomer- en herfstmaanden hun schapen of koeien in berengebied laten lopen. Er werden 171 gevallen gemeld van verlies van vee aan roofdieren. Beren waren in 39 gevallen de veroorzaker, tegen 102x de wolf. Jackhalzen doodden 14x een schaap of geit, de Euraziatische lynx 10x en de vos 6x. Een deel van het projectbudget van Bears in Mind is besteed aan de compensatie van diverse stuks vee bij verschillende boeren of herders in het gebied. Hiervoor werd 6x €100 voor een schaap betaald, 1x €200 voor een koe en 4x €200 voor een bijenstal.

Acht boeren hebben met hulp van het projectteam simpele elektrische hekwerken geplaatst. Daarnaast is lokale boeren uitgelegd hoe beren te verjagen met gebruik van vee-beschermingshonden, alarm, vuurwerk en berenspray. Ook hebben de lokaal opgezette anti-stroperij teams het druk gehad! In totaal werden dit jaar 75 stropers gearresteerd die illegaal wilde dieren aan het jagen waren. Dit resulteerde in 15 strafzaken, tevens werden 136 administratieve zaken geopend, 27 boetes uitgeschreven en 30 vuurwapens in beslag genomen. Helaas werden er drie stropers op heterdaad met gedode beren aangetroffen. Het positieve nieuws was dat er een 40% daling was ten opzichte van het jaar daarvoor – toen het project is gestart!

Educatieve activiteiten zijn een belangrijke component in dit project. Het beren-educatie programma bereikten 1.700 mensen; 1.000 leerlingen en 700 volwassenen. Er werden diverse excursies in het veld uitgevoerd, werden posters, lesboeken en pamfletten met berenfoto’s gebruikt in de klas. Diverse workshops zijn gehouden onder lokale gemeenschappen in berengebied. Hierbij werd uitgelegd wat het team doet en waarom dit belangrijk is. Ook werd informatie gegeven over de rol van roofdieren in de natuur, mogelijk gevaar voor vee, hoe te herkennen of vee is aangevallen of is gedood door roofdieren, hoe bijenkasten beter te beschermen tegen beren etc. En natuurlijk wat men moet doen als men een beer tegenkomt!

Op deze pagina wordt de laatste reddingsactie geplaatst.

Beer MILA

Op 1 oktober 2022 reisde het team van Bears in Mind af naar Bosnië Herzegovina om daar de 7-jarige berin MILA uit haar noodlottige situatie te bevrijden! Voor dit transport hadden we weer de hulp van EKIPA ingeroepen, die al eerder beren voor ons uit Oekraïne, Bulgarije en Spanje heeft vervoerd.

MILA heeft haar eerste 6 levensjaren doorgebracht in een klein donker hok bij iemand thuis, verborgen gehouden van de buitenwereld. Pas in 2021 kwamen we haar op het spoor en hebben we samen met de verantwoordelijke autoriteiten in Bosnië Herzegovina gezorgd dat de berin uiteindelijk werd overgeplaatst naar een tijdelijk verblijf in Sarajevo Zoo. Hier zat ze sinds maart 2022 en hebben we extra geld voor voedsel en medische verzorging naar de dierentuin gestuurd om haar voor te bereiden voor de lange reis naar Het Berenbos in Rhenen.

Op maandag 3 oktober begon het team van Bears in Mind en EKIPA al vroeg in de ochtend met de voorbereidingen. De transportkist werd voor het hok geplaatst en gezekerd, waarna we probeerden om haar in de kist te lokken met lekkernijen. Ze was sinds de vorige dag niet meer gevoerd, dus in theorie zou het redelijk snel gedaan moeten zijn. Maar MILA was niet gemakkelijk te vangen, zo bleek. Na een uur proberen werd besloten om haar te verdoven. We hadden immers een strakke deadline die we moesten halen: om 17:00u zou de dienst van de dierenarts aan de Bosnische grens eindigen en we moesten voor die tijd afgetekende documenten van hem verkrijgen om de grens met beer te kunnen passeren. Een strenge controle werd verwacht aan de buitengrens van de EU, dus alles moest op orde zijn.

Eerst probeerden we haar te lokken…
De lokale dierenarts moest er toch aan te pas komen.

Helaas ging het niet zoals gepland. Na vertrek in Sarajevo Zoo moest het team met beer naar het lokale douanekantoor voor het opmaken van diverse andere papieren. Dit duurde vele uren langer dan verwacht. De daaropvolgende ‘race naar de grens’ mocht niet baten, inmiddels was de dienstdoende dierenarts naar huis en niemand kon ons meer helpen. Pas om 8u de volgende ochtend, op Wereld Dierendag, ging het grenskantoor weer open en konden we na een ernstige vertraging van meer dan 13 uur de reis vervolgen.

Aan de andere kant van de grens werden de volgende problemen al snel duidelijk. Door een fout van Sarajevo Zoo in een document, kon de Kroatische douane agent de papieren niet in het systeem zien en de Kroatische grens inspecteur / dierenarts de EU reispapieren niet aftekenen. Het duurde nog eens zeven uur voor we weer op weg konden! MILA was gelukkig al die tijd rustig. De lange weg voor ons, door Kroatië, Slovenië, Oostenrijk, Duitsland en Nederland verliep verder zonder problemen. Vroeg in de ochtend, op woensdag 5 oktober, kwamen we aan in Ouwehands Dierenpark. MILA werd redelijk vlot uitgeladen door het team van berenverzorgers en inspecteerde nieuwsgierig haar nieuwe (tijdelijke) omgeving in de quarantaine van Het Berenbos. MISSIE GESLAAGD!!! MILA zal de komende maand onderzocht worden en in quarantaine moeten verblijven.

Na de succesvolle registratie van legaal en illegaal gehouden beren in gevangenschap in Bosnië en Herzegovina (Pašić and Trbojević, 2018), werken we aan de tweede fase; de ontwikkeling van een opvangcentrum met educatieve functie, het ‘Bear Sanctuary and Educational Center in Bosnia and Herzegovina’ (BSEC B&H). Een uitgebreid plan van aanpak is hiervoor nodig.

Dit plan omvat diverse belangrijke stappen:

  • Steun van de verantwoordelijke ministeries;
  • Toestemming om beren te transporteren van de ene naar de andere entiteit (Servische Republiek en de Bosnische Federatie);
  • Steun van alle jagersverenigingen die met beren te doen hebben;
  • Financiële middelen voor de bouw van het centrum.

Op dit moment is dit plan in ontwikkeling. Zodra er nieuws is, berichten we erover via onze kanalen.

Schade aan bijenkorven door beren is het meest voorkomende mens-beer conflict in Slowakije, verantwoordelijk voor 29% van alle uiteindelijke betaalde compensaties voor schade door beren in de periode 2005 tot 2016. Dit negatieve aspect van beren krijgt disproportioneel veel aandacht in de media, wat leidt tot een toename van angst voor beren en de roep tot een vermindering van het aantal beren aanwakkert. Er is een sterke behoefte om te laten zien dat er levensvatbare en effectieve alternatieven zijn voor het doden of opsluiten van beren die schade veroorzaken. Het algemene doel is een harmonieus samenleven van mensen en beren. Dat is hard nodig om het voorbestaan van beren in het door mensen gedomineerde Centraal Europa te garanderen.

De project activiteiten bestaan uit het installeren en onderhouden van hoogwaardige, beerbestendige elektrische afscheidingen en een onderzoek naar de ervaringen en houdingen van de imkers. Er zullen vijf afscheidingen worden geplaatst. Controle op beer-activiteit vindt plaats door middel van cameravallen, sporenonderzoek en gesprekken met de imkers. Onder de imkers wordt ook een enquête gehouden om beter te begrijpen welke problemen zij ondervinden.

Het doel van dit project was om enkele beren uit de omgeving van Yerevan in beslag te nemen en een nieuw thuis te geven in het grote berenverbrijf van Yerevan Zoo, wat met financiële hulp van Bears in Mind eind 2017 werd afgebouwd.

Vlak voor Kerstmis 2017 is met geld van Bears in Mind een beer bevrijd uit haar kooi bij restaurant Shant, en overgebracht naar het quarantaine verblijf in Yerevan Zoo. Hier zal ze enkele weken verblijven om aan te sterken en er zal vooral gekeken worden naar haar zeer slechte gebit. Inmiddels loopt ze tussen de andere beren van het grote berenverblijf in de dierentuin en gaat het goed met haar.

De tweede beer die in het voorjaar van 2018 gered is, is een 2-3 jarig vrouwtje (zie foto hieronder). Men weet niets van haar oorsprong af, wild of geboren in gevangenschap, maar tot het moment van de redding door FPWC werd ze in een kleine betonnen kooi gehouden naast hotel ‘Golden Hill’ in de noordelijke Armeense stad Gyumri. Ook zij is inmiddels overgebracht naar het quarantaine verblijf in Yerevan Zoo en gelukkig gaat het goed met haar en verkeert ze in een prima gezondheid!

De redding van deze twee beren is mede mogelijk gemaakt door een genereuze donatie door de Stichting Bouwstenen voor Dierenbescherming.

Tussen 2008-2011 ondersteunde Bears in Mind het project “Let’s Meet and Protect Bears – the Symbol of BiH Forests”, gecoördineerd door Dr. Nasir Sinanovic van de Universiteit van Sarajevo. Het algemene doel van dit project was om bij het grote publiek een positief bewustzijn en begrip over wilde beren te creëren. Een educatie- en bewustwordingscampagne over de rol die beren als sleutelsoort vervullen in het ecosysteem moest hier verandering in brengen.

Het grootste probleem en de grootste uitdaging is dat er in die jaren heel weinig wetenschappelijke gegevens waren over wilde beren in BiH. Daarom vond Bears in Mind het belangrijk dat er een pilotstudie werd uitgevoerd en gegevens werden verzameld in een centrale en specifiek ingerichte database. Beren in gevangenschap werden ook geregistreerd in een speciale sectie. Er zijn verschillende informatiebronnen gebruikt en mensen benaderd die op de een of andere manier met beren te maken hadden (zogenaamde stakeholders): bosbeheerders, veehouders, imkers, NGO’s/GO’s, jagers, bergbeklimmersgroepen, toeristenorganisaties, maar ook mensen die in de buurt wonen van beren. Op deze manier kon een algemene schatting worden gemaakt van de omvang van de populatie beren die in BiH leven. Er is ook gedetailleerde informatie verzameld over mens-beerconflicten over beren die bijenkorven, boomgaarden en maisvelden plunderen. De volledige database heeft gediend als een solide basis voor het beheer van bruine beren in BiH.

Om de houding van mensen ten aanzien van beren te peilen, werd een uitgebreide survey gehouden onder een groep van ongeveer 3.000 mensen. De enquête bestond uit ongeveer 45 uiteenlopende vragen. Daarnaast werden vier workshops en twee ronde tafel bijeenkomsten georganiseerd worden (op diverse plekken in BiH) met als hoofdonderwerp hoe beren en mensen in harmonie naast elkaar kunnen leven. Tenslotte werden er diverse bijeenkomsten georganiseerd met overheidsfunctionarissen om de wet- en regelgeving ten aanzien van de bescherming van wilde beren, maar ook beren in gevangenschap (CITES, Animal Welfare Act), aan te scherpen.

In 2016 is Dr Sinanovic helaas komen te overlijden.

Het doel van dit project is om de basis te leggen voor een wetenschappelijk onderbouwd beschermingsplan voor de Kamchatka bruine beer. Belangrijke aspecten van deze ondersoort die nog niet onderzocht zijn en waar dit project zich op zal richten zijn:

  • de genetische opbouw en diversiteit van de populatie, 
  • hoe beren omgaan met stress veroorzaakt door menselijke activiteiten en klimaatverandering in het gebied
  • wat de rol is van diverse voedselitems in het dieet van de beren in relatie tot de mate van stress
  • vergelijken van huidige bevindingen met resultaten van onderzoek uit 2002-2005 om zo een beeld te krijgen van de populatie
  • in kaart brengen van beer-mens conflicten en aandragen van oplossingen

Genetisch onderzoek zal gedaan worden door prikkeldraad rondom bomen te spannen om zo haar te verzamelen waar DNA uitgehaald wordt. Deze bomen worden zorgvuldig uitgezocht, het zijn namelijk zogenaamde ‘rub trees’ waar beren vaker gebruik van maken om hun geur achter te laten voor andere beren in hun territorium. Daarnaast worden gedragsobservaties gedaan en wordt het gebied uitvoerig in kaart gebracht (o.a. vegetatie, terrein, voedselvoorziening en menselijke verstoring). De mate van stress in beren wordt gemeten door het testen op aanwezigheid van bepaalde stoffen in de verzamelde haren. In het jaar dat het project door Bears in Mind gesteund werd, is de basis gelegd voor een langetermijnstudie naar bovenstaande aspecten. Helaas is er geen continueringsvoorstel door de onderzoekers ingediend en kon het project niet langer door ons ondersteund worden.

Met behulp van de drones werden stroperij activiteiten gesignaleerd, en verwoestende brandhaarden gelokaliseerd. Sinds 2013 voerde het team van Phoenix Fund testvluchten uit met diverse drone-modellen in verschillende weersomstandigheden en terrein om na te gaan welke drone het meest geschikt is voor het onherbergzame en extreem uitgestrekte gebied in deze uithoek van de wereld: ‘Land of the Leopard National Park’. In de twee jaar die volgden, financieel gesteund door Bears in Mind, heeft het team van Phoenix Fund de parkwachters en rangers van diverse nationale parken uitvoerig getraind (17 trainingssessies waarbij in totaal 25 UAV bestuurders zijn opgeleid) in de bediening van de drones en quadcopters.

Hoewel zonder financiële steun van Bears in Mind, loopt het project nog altijd door.  

FPWC gebruikt vooral filmbeelden om de enorme biodiversiteit die Armenië en de hele zuidelijke Kaukasus rijk is, onder de aandacht te brengen. De regio is een zogenaamde ‘hotspot’. Dit houdt in dat het gebied tot één van de meest soortenrijke en tevens meest bedreigde op aarde hoort. De lokale bevolking is zich nauwelijks bewust van de enorme rijkdom en houdt zich daarom vrijwel niet bezig met beschermen ervan. FPWC werkt op alle mogelijke manieren aan het creëren van bewustzijn bij de lokale bevolking, van jong tot oud.

Sinds 2011 is FPWC nauw betrokken bij de dierentuin van Yerevan. Een unieke gelegenheid om de rijke natuur van Armenië ook hier naar voren te brengen. Daarnaast is het vooral zaak om de vele verblijven die de dierentuin rijk is, aan te pakken zodat het welzijn van de dieren toeneemt. Het oude berenverblijf hoort daar toe. Een zachte ondergrond, schuilmogelijkheden en klimstructuren bieden de twee jonge beren al veel meer gelegenheid om hun natuurlijke gedrag te ontplooien. De verzorgers zijn getraind en weten nu als geen ander hoe ze beren moeten verzorgen. Het nieuwe, 5 hectare grote, berenverblijf is inmiddels opgeleverd en eind 2017 is met financiële hulp van Bears in Mind de eerste beer uit haar benarde situatie gered en ondergebracht in het nieuwe verblijf.

ZOO werkt aan natuurbeschermingseducatie in dierentuinen, musea en op scholen. Het laatste educatie project van ZOO Outreach dat door Bears in Mind financieel ondersteund is, betrof een handleiding voor docenten op scholen en educatieve medewerkers van dierentuinen (2008 – 2009). Dit lespakket bestaat uit allerlei educatieve spelletjes, T-shirts, maskers, stickers en posters. Uiteraard zit er een informatiepakket bij, dat uitleg geeft over de bedreigingen waaraan de Bruine beer, de Lippenbeer, de Aziatische zwarte beer en de Maleise beer blootstaan. India is het enige land op de wereld waar vier verschillende soorten beren voorkomen in het wild!

Het belang van educatie
ZOO Outreach is zeer vooruitstrevend in educatie over beren. Bears in Mind onderstreept het belang van educatie om te komen tot optimale bescherming van de beren. Daarom steunt Bears in Mind ZOO als sinds 2004 met het educatiewerk in India.