Sinds 2002 heeft het Balikpapan-district in het Zuidoosten van Kalimantan op Borneo de Maleise beer uitgeroepen tot mascotte. Doel is om deze soort beter te kunnen beschermen. Dit heeft er o.a. toe geleid dat er betere bescherming kwam van het laatste stuk primair bosgebied in het district waar nog een populatie Maleise beren leeft (het Sungai Wain bos). Daarnaast heeft het tot meer en positieve bewustwording bij de lokale bevolking geleid. Het educatiecentrum heeft o.a. ook een berenverblijf wat voor een groot deel omringd is door een verhoogde brug. Vanaf hier kunnen bezoekers de zes beren zien spelen, klimmen en graven. Lokale gidsen zijn speciaal opgeleid om de bezoekers van informatie te voorzien. Er komen gemiddeld zo’n 70.000 bezoekers per jaar om te leren over beren!
Bezoekers leren van alles over beren via beschilderde panelen, schilderijen, beelden van beren en interactieve informatiedisplays. Al het educatiemateriaal is handgemaakt door lokale kunstenaars. Bears in Mind heeft in de beginjaren (vanaf 2004) regelmatig geïnvesteerd in de bouw van het centrum en haar educatieve middelen.
De Maleise beer (of Honingbeer) is een beschermde diersoort in Indonesië, maar de wetshandhavers nemen het vaak niet zo nauw. Doordat nog steeds enorme stukken natuurlijk bos worden omgezet in bijvoorbeeld palmolie plantages of op onverantwoorde wijze worden omgehakt, raken beren (en heel veel andere wilde dieren) hun leefgebied kwijt. In hun zoektocht naar eten komen ze soms in bewoonde gebieden aan de rand van bossen of ze worden gedood omwille van hun gal wat gebruikt wordt in Traditionele (Chinese) Medicijnen. De jongen worden gevangen genomen om als huisdier te dienen tot ze te groot (en te gevaarlijk) zijn geworden en de eigenaar het dier verwaarloosd of erger…
Een greep uit de meest recente financiële steun van Bears in Mind:
1) Diverse educatie materialen ontwikkeld en geprint;
‐ Ontwerp en productie van het nieuwe honingberen activiteiten boekje; ‐ Herdrukken van het honingberen boekje welke wordt uitgedeeld aan bezoekers van het centrum; ‐ Productie van diverse honingbeer promotie materialen;
2) Onderhoud en reparatie aan de bezoekersbrug van het educatiecentrum en de verblijven van de honingberen;
3) Het trainen van gidsen die bezoekers op een educatieve toer door het centrum nemen.
In 2024 zullen we onze financiële steun verder opvoeren om de hoognodige renovatie van het gehele centrum en het berenverblijf te helpen realiseren.
Beren die gewend zijn aan een leven in gevangenschap kunnen zich niet meer redden in het wild. Op zoek naar voedsel komen ze dan te dicht bij mensen of de menselijke nederzettingen. Ze zijn afhankelijk geraakt van mensen. Dit heeft vaak conflicten tot gevolg. Zo ook met de drie voormalige dierentuinberen, die in 2002 illegaal in de Servische wildernis werden vrijgelaten. Eén van de drie was een beer met maar drie poten. Deze beer had een boer aangevallen, die op zijn beurt de beer had weten te vangen. Bears in Mind en haar lokale Servische partner ARKA wisten de beer uiteindelijk naar het kleine opvangcentrum in Banostor, nabij Novi Sad, te brengen. Helaas kwam hulp voor de twee andere vrijgelaten beren te laat, deze waren inmiddels al door jagers doodgeschoten.
Het idee was om de beer met drie poten, inmiddels omgedoopt tot Elvis, naar Het Berenbos in Rhenen te brengen. Helaas is het uiteindelijk niet gelukt om hem naar Nederland te brengen. Het verkrijgen van zijn eigendomspapieren en een exportvergunning (CITES) uit Servië bleek problematisch. Om Driepoot en ook de vier andere beren in het opvangcentrum Banostor toch een beter onderkomen te geven, financierde Bears in Mind de uitbreiding van het opvangcentrum. Er kwam een prachtig buitenverblijf bij en de binnenverblijven werden ook aangepakt.
Driepoot heeft zijn laatste jaren in een 500m² Berenbos op miniformaat geleefd en werd tot zijn einde liefdevol verzorgd door de Servische dierbeschermingsorganisatie ARKA. Hij stierf in 2011.
Hoe het allemaal begon… Het plan en de behoefte om iets fundamenteels te betekenen voor de vele in gevangenschap levende beren in Europa, is meer dan 30 jaar geleden ontstaan. In 1990 kreeg Ouwehands Dierenpark van de Europese Commissie de opdracht een plan op te stellen voor de huisvesting van een aantal in gevangenschap levende (ex-dans)beren uit Griekenland en Turkije. Die zouden in beslag worden genomen na een wetswijziging. Het gebruik van dansberen als straatvermaak werd destijds niet alleen in Griekenland verboden, maar kort daarop ook in Turkije. In de jaren die volgden (meer dan 200 beren moesten worden herplaatst), werden in bovengenoemde landen twee grote berenopvangcentra gebouwd en werden vele tientallen beren gered.
Mackenzie in zijn oude verblijfMackenzie wordt gevoerd door een NL VN soldaat
Maar er waren nog meer beren die een nieuw thuis nodig hadden, waaronder drie blinde dansende beren uit Turkije. Volgend op het eerste verzoek van de Europese Commissie, kon Ouwehands Dierenpark eindelijk aan dit verzoek voldoen met de start van de ontwikkeling van Het Berenbos. Een toevluchtsoord voor mishandelde bruine beren, opdat deze getraumatiseerde dieren een waardig bestaan konden krijgen. Er moest een aparte stichting worden opgericht om dit berenopvangcentrum te beheren, en de International Bear Foundation werd gesticht toen de eerste fase van dit speciale project in april 1993 voltooid was. Inmiddels kregen de eerste twee beren, Geert & Trudy die al in de dierentuin woonden, toegang tot het nieuwe bosrijke verblijf. Spoedig gevolgd door Mackenzie & Nelly, maar ook eenzame Jo uit de berenkuil van Maastricht vond in Het berenbos een veilig thuis. Inmiddels werden er nog drie beren ‘aangemeld’: Russische circusberen Battir & Mascha en verwaarloosde Duitse berin Niki. Daarna konden ook eindelijk de drie blinde Turkse beren Bora, Koröglû en Fiona gered en geïntroduceerd worden in hun nieuwe definitieve thuis.
Koröglû BoraFiona
In de vele jaren daarna heeft de stichting meerdere namen gehad, maar sinds 2016 opereren ze onder de naam ‘Bears in Mind’. Bears in Mind is een gerenommeerde organisatie binnen de ‘berenwereld’ en is lid van verschillende netwerkorganisaties zoals de IUCN (World Conservation Union), EAZA (European Association of Zoos & Aquaria), EARS (European Alliance of Rescue Centers & Sanctuaries) en de IBA (International Association for Bear Research & Management).
Het Berenbos – een begrip! Al 30 jaar biedt Het Berenbos een veilig thuis voor (tot nu toe – 2023) in totaal 34 bruine beren. Beren kwamen van circussen, privécollecties, theaters, de filmindustrie, erbarmelijke dierentuinen tot beren die naast een restaurant of tankstation werden gehouden. Helaas worden beren in gevangenschap gevonden onder veel gruwelijke en vaak beschamende omstandigheden. Sinds november 2022 leven er 11 beren in Het Berenbos: drie van een voormalig fokstation in Bulgarije, drie uit het door oorlog verscheurde Oekraïne waar ze tot hun redding naast een restaurant en een kleine kinderdierentuin werden gehouden, twee beren komen uit een gesloten dierentuin in Georgië, één uit een theater in Rusland waar de beer zijn trainer doodde voordat hij gered werd, één beer uit particulier bezit in Bosnië Herzegovina en één kwam uit Zweden waar ze werd gehouden als speelkameraadje voor een ijsbeerwelp die op het zee-ijs was gevonden en uiteindelijk kwamen beide beren samen in Ouwehands Dierenpark terecht.
De beren leven samen met een kleine roedel van vier wolven. Deze dieren worden in deze natuurlijke omgeving bij elkaar gehouden als een manier om de wilde situatie na te bootsen. De interactie tussen wolven en beren stimuleert het natuurlijke gedrag van beide soorten, hier hebben beide soorten baat bij. Er zijn nooit ernstige conflicten. De wolven krijgen meestal vlees, terwijl de beren slechts kleine hoeveelheden vlees eten als onderdeel van hun zeer gevarieerde seizoensdieet, gebaseerd op wat ze in het wild zouden vinden. Bears in Mind introduceerde het Natural Feeding Program in 1999 en in het eerste jaar was er al een groot verschil merkbaar in het gedrag van de beren, waarbij velen van hen voor het eerst in winterslaap gingen! Dit was een duidelijk teken dat het natuurlijke gedrag van deze getraumatiseerde dieren kon worden hersteld als de juiste ‘tools’ en zorg werden geboden. Het Berenbos is 20.000m2 groot, heeft een grote vijver waar de beren kunnen drinken/zwemmen/afkoelen en spelen, met een waterval. Het maakt deel uit van het omliggende natuurlijke bos dat grenst aan de dierentuin en heeft 11 kunstmatige holen en twee kleine houten hutjes waar de beren kunnen schuilen voor het weer of waarin ze kunnen overwinteren. Voordat bezoekers Het Berenbos betreden, loopt men door ‘Karpatica‘. Een serie gesimuleerde gevels van huizen in Roemeense stijl met informatief en interactief educatief materiaal voor jong en oud. Over de biologie en ecologie van beren in het algemeen, bedreigingen voor beren en hun leefomgeving en natuurlijk over Bears in Mind en hun projecten over de hele wereld.
Omdat Het Berenbos onderdeel is van de algemene wandelroute door Ouwehands Dierenpark, kunnen jaarlijks bijna een miljoen bezoekers de beren bekijken en leren over beren! Dit biedt Bears in Mind een unieke en enorme kans om bezoekers te bereiken en hen deel te laten uitmaken van de missie: een betere wereld creëren waar beren en mensen vreedzaam naast elkaar kunnen leven.
Bears in Mind heeft ARKA over de jaren op meerdere fronten geholpen met de bouw van het opvangcentrum en de reddingsmissies van de verschillende Servische dansberen. Tussen 2010 en 2018 bestond die hulp vooral uit het renoveren en uitbreiden van het centrum. Op diverse plaatsen zijn schuifdeuren gemaakt zodat de verblijven onderling aan elkaar gekoppeld konden worden en het dagelijks management van de beren gemakkelijker werd. Het dak was op diverse plaatsen verrot en is vervangen. Het buitenverblijf van de beren werd uitgebreid tussen 2016 – 2018.
Eind 2019 leefden er nog vier ex-dansberen in Banostor. Het doel van ARKA is om het opvangcentrum verder uit te breiden zodat het plaats kan bieden aan nog meer beren en andere wilde dieren die opvang nodig hebben. De wens is ook om op termijn een bezoekerscentrum te bouwen.
Het verkeerd opbergen van afval is een serieus probleem. Veel wilde dieren zijn aangetrokken tot etensresten, een relatief gemakkelijk maaltje. Zo ook in Slowakije. Vooral bij hotels en op kampeerplaatsen in de berggebieden staan open vuilniscontainers buiten en plastic zakken met afval ernaast. Beren komen hier op af en zoeken eetbare spullen tussen het vuilnis. Hierdoor komen ze dicht bij mensen met alle gevolgen van dien. Bears in Mind streeft er samen met de Slovak Wildlife Society (SWS) naar om dit te voorkomen. Door gebruik van bearproof afvalbakken, die beren niet open kunnen krijgen, maar ook door educatie. Er is een website (www.medvede.sk), een film en schriftelijk voorlichtingsmateriaal ontwikkeld. Door het geven van lezingen op onder meer scholen, in gemeenschapshuizen en hotels informeert men mensen beter over hoe om te gaan met beren.
Slowakije ‘bear proof’ Bij een hotel in het hoge Tatra gebergte zette men als eerste test een prototype container neer. Een jonge beer, een regelmatige ‘gast’ van het hotel, kreeg de vuilnisbak niet open. Komende jaren worden er meer van de goedgeteste vuilnisbakken gefabriceerd en op plaatsen waar men gemotiveerd is om op een vredige manier iets aan de problemen te doen, neergezet. Tegelijkertijd worden er andere praktische oplossingen, zoals opslag van containers in een schuur of het plaatsen van hekken met elektrische bedrading eromheen, aangereikt. Elke specifieke plek vraagt om een eigen oplossing.
Partner:
Slovak Wildlife Society
Begin augustus 2019 vond het transport plaats waarbij de beren Medo & Buya verhuisden van het kleine bergdorpje Vlahi in Bulgarije naar het iets grotere bergdorpje Aprica in Noord Italië. De beren hadden de afgelopen jaren in het Large Carnivore Education Centre geleefd, waar ze de geliefde ambassadeurs waren van hun soortgenoten in het wild. Ze vielen onder de zorg van de Bulgaarse partner van Bears in Mind, Balkani Wildlife Society (BWS). Helaas heeft deze organisatie, zoals ook de meeste NGO’s en ‘groene’ organisaties in Bulgarije, het erg moeilijk onder de huidige regering. Goede zorg voor de beren kon niet meer gegarandeerd worden, ook niet met financiële ondersteuning van Bears in Mind. Dus werd er gezocht naar een nieuw thuis voor de beren en na een paar maanden werd een geschikte locatie gevonden: het centrum voor inheemse Alpen fauna in Aprica, beter bekend als L’Osservatorio Eco-faunistico Alpino di Aprica.
Geschiedenis Medo Beer Medo heeft een bijzonder verhaal ‘te vertellen’. Begin 2005 werd de Nederlandse Dierenbescherming benaderd door BWS inzake de onmiddellijk noodhulp voor beer Toby, een bruine circusbeer van 2,5 jaar oud die snel verplaatst moest worden. Het circus werd verkocht en Toby moest verdwijnen. De bedoeling was hem uit te zetten in de vrije natuur, maar gezien zijn tamme opvoeding was dat tot mislukken gedoemd. Uiteindelijk werd afmaken nog als enige oplossing beschouwd. BWS had aan een aantal organisaties hulp gevraagd, maar toezeggingen kwamen niet op tijd. De Dierenbescherming nam contact op met Bears in Mind (toen Alertis) en er werd geld gestort voor de directe opvang en zorg van de beer in de dierentuin van Sofia. Hij zou daar vier maanden mogen verblijven. Nadat BWS de beer officieel geadopteerd had, doopten ze Toby om tot Medo. BWS had grote plannen met Medo, ze wilden namelijk een educatief centrum bouwen waarin grote roofdieren de hoofdrol zouden krijgen: de wolf, de lynx, de jakhals en de beer. Het Large Carnivore Education Centre zou een levende ambassadeur krijgen: Medo! Bears in Mind en de NL Dierenbescherming hadden inmiddels een akkoord gesloten dat ze gezamenlijk de kosten zouden dragen voor de bouw van Medo zijn verblijf. Eind 2005 verhuisde Medo naar zijn nieuwe verblijf, waar hij bijna 14 jaar heeft gewoond. In het verblijf naast Medo zaten ook twee wolven, Vucho & Bajto, eveneens gehuisvest voor educatieve doeleinden.
Geschiedenis Buya Het berenfokstation Kormisosh in het Rhodope gebergte in het zuiden van Bulgarije was een overblijfsel uit de tijd dat Bulgarije en diverse andere Oostblok landen nog gebukt gingen onder een Communistisch regime. De beren werden gefokt, vervolgens uitgezet in aangrenzende natuurreservaten, om uiteindelijk afgeschoten te worden door trofeejagers. Sinds 1993 was de bruine beer in Bulgarije een beschermde soort en met de toetreding van Bulgarije tot de EU in 2007 moesten de beren en andere roofdieren nog beter beschermd worden. Maar de beren van Kormisosh waren letterlijk aan het wegrotten in het fokstation. Er was nauwelijks aandacht voor hun situatie en zorg voor de dieren. Helaas duurde het nog vele jaren voordat het Bears in Mind en haar lokale partners, ism de overheid, lukten om het fokstation definitief te sluiten. In 2011 lukte het Bears in Mind om de eerste noodhulp te bieden, waarbij BWS met diverse dierenartsen van de universiteit en Sofia Zoo onder begeleiding van de berenexpert Djuro Huber uit Kroatië de beren onderzochten. De 14 beren waren er erg slecht aan toe. Besloten werd om ze daar allemaal weg te halen. Langzaam maar zeker vonden we plaats voor de beren in België, Engeland en Duitsland. De helft kon naar Nederland verhuizen waarbij er in 2013 en 2014 vier in Het Berenbos terecht konden: Maria, Pesho, Keta en Mincho. Eén beer in Kormisosh was echter anders dan de rest. Het was een dier uit het wild, een zogenaamde ‘probleembeer’ die in het fokstation geplaatst was door de overheid omdat er (naast euthanasie) geen andere mogelijkheid was. Er werd besloten om berin Buya, waarschijnlijk geboren in 2004, te verhuizen naar Vlahi. Hier kon ze in 2014 terecht, toen haar verblijf naast dat van Medo gereed was.
Samenleven Tussen 2014 en 2019 leefden Medo & Buya meestal gescheiden van elkaar. Buya was vaak bang voor Medo, met name als er eten in het spel was eiste Medo alles op. Ze durfde ook niet goed door de sluis die de twee verblijven scheidde. Maar als het paarseizoen was – mei t/m juli – konden de beren het goed met elkaar vinden en waren ze vaak samen. Toen begin 2018 besloten werd dat de beren moesten verhuizen uit Vlahi, werd gezocht naar een groot natuurlijk bosrijk verblijf waar de twee beren de rest van hun leven samen konden doorbrengen. Want Bears in Mind en BWS hadden sterk het vermoeden dat als het verblijf groot genoeg zou zijn en ze uit elkaars zicht konden wanneer de beren dit zouden willen, en als voedsel geen conflict zou vormen, dan zouden de beren de toekomst met z’n tweeën aankunnen. In de zomer van 2018 werd het verblijf in het centrum in Aprica bezocht door een medewerker van Bears in Mind. Hier hadden eerder twee beren geleefd, maar die waren een natuurlijke dood gestorven. Een 10.000m2 bosrijk verblijf, met een natuurlijke vijver en riviertje. Dit zou het moeten worden! Na een lange bureaucratische procedure en een moeizaam transport kwamen de beren gezond en wel op 4 augustus 2019 aan in Aprica. Eerst werd Buya alleen in haar nieuwe wereld gelaten, om te wennen aan de geluiden, de geuren en de grenzen van haar verblijf. Na een paar dagen onderging Medo dezelfde behandeling. Dit herhaalde men enkele malen en pas na enkele weken werd besloten dat ze samen in het nieuwe verblijf konden. Uiteraard was er wat onrust, maar Buya toonde zich niet meer de bange beer die ze voorheen was en dit leek een keerpunt. Medo respecteerde haar en sindsdien gaat het erg goed samen. Een mooi en welverdiend einde aan dit verhaal! We hopen dat deze twee Bulgaarse beren, die altijd beschouwd werden als de enige twee Berenbosberen buiten Het Berenbos, nog vele jaren samen in de Italiaanse Alpen mogen leven.
Het beer in nood meldpunt Bear Alert is door Bears in Mind in het leven geroepen om de vele gevallen van berenmisbruik over de wereld te registreren en hier efficiënt mee om te gaan, om zoveel mogelijk beren te helpen. Het meldpunt is ook gecreëerd omdat er diverse organisaties werken aan het redden van dieren (en beren) in nood en het verbeteren van het welzijn van dieren in gevangenschap. Als een centrale database waar relevante partijen toegang toe kunnen krijgen.
Het werkt als volgt. Iemand ziet een beer in een kleine kooi in een dierentuin of naast een restaurant, in een circus of als dansbeer op straat. Wat kun je doen aan dit dierenleed? Meldt het op BearAlert.org door een speciaal formulier in te vullen. Vervolgens komt er een melding binnen bij Bears in Mind van een ‘beer in nood’. Hiermee gaan we aan de slag. We kijken of de beer bekend is bij ons, of er eerder meldingen over zijn gemaakt en wat de laatste stand van zaken is. Vervolgens wordt er gekeken op welke wijze de situatie van de beer kan worden verbeterd. Veelal geven we advies om het berenverblijf te verbeteren, door bijvoorbeeld het aanbrengen van een vijver en schuilmogelijkheden of het verbeteren van het dieet. In sommige gevallen wordt een beer in beslag genomen en in een opvangcentrum of dierentuin geplaatst. Helaas zijn er veel meer beren die geholpen moeten worden, dan dat er opvangplekken zijn. Om het gebrek aan opvanglocaties voor beren deels op te kunnen lossen, blijft Bears in Mind zich samen met haar buitenlandse partnerorganisaties inzetten voor de bouw van nieuwe opvanglocaties of verblijven in dierentuinen.
Momenteel (2024) ontwikkelen we samen met onze Duitse collega’s van Foundation for Bears een speciale Bear Alert app om nog efficiënter te werk te gaan en nog meer beren te kunnen helpen.
Voorbeeld: Libanon
In Libanon sloot een verwaarloosde dierentuin haar deuren, mede dankzij de druk van NGO Animals Lebanon. De dieren in het park leefden onder zeer slechte omstandigheden. Gelukkig kon Animals Lebanon de meeste dieren herplaatsen. Voor enkele dieren, waaronder de twee Bruine beren kon geen opvangplek gevonden worden. Na een intensieve zoekactie is het Bears in Mind, samen met de Turkse overheid en de Universiteit van Bursa, gelukt een geschikte opvang voor de beren in Turkije te vinden. De reddingsactie die volgde was succesvol en de beren konden in korte tijd van hun nieuwe beerwaardige bestaan gaan genieten.
Red Wolf Brigade Het anti-stroperij project heeft zich gericht op het tegengaan van illegale jacht op Amur tijgers en Amur luipaarden, maar ook beren in Khasan in het Russische Verre Oosten. Sinds de start van dit project is het aantal gevallen van stroperij gedaald met ruim 75%! Met behulp van (legale) wapens, communicatiemateriaal, jeeps en militaire trucks en infiltratie treden de teams op tegen de Russische maffia, drugsdealers, Chinese smokkelaars en professionele stropers. Het anti-stroperij team (de Red Wolf brigade) in dit gebied bestaat uit vier rangers die te voet, te paard of met de auto patrouilleren en speciaal letten op stroperij activiteiten en het illegaal kappen van hout. Bears in Mind heeft het Red Wolf team 10 jaar lang ondersteund, met name kleding, brandstof, jeep onderhoud & reparatie en andere benodigdheden die de teamleden nodig hadden tijdens de patrouilles.
