Home > Universiteit van Zagreb

De berenpopulatie in Kroatië groeit sinds de jaren vijftig gestaag, maar het werkelijke aantal is niet bekend (2005). De huidige ruwe schatting is ongeveer 1.000 individuen. Natuurlijke selectie zou de populatiegrootte stabiliseren op het niveau van de habitatcapaciteit. Aangezien het leefgebied van beren ook door mensen wordt bewoond, ligt de capaciteit van de habitat doorgaans boven de sociale capaciteit, d.w.z. boven het punt waarop het risico op conflicten (schade en directe bedreiging voor de menselijke veiligheid) als onaanvaardbaar hoog wordt ervaren. Er mag in Kroatië op beren worden gejaagd, door jachtquota’s in de eerste helft van de vorige eeuw groeide de populatie van minder dan 100 beren tot het huidige aantal. Volgens de jachtrichtlijnen wordt de jacht op beren beheerd door middel van jaarlijkse quota. Op dit moment wordt de beslissing over de grootte van het quotum echter genomen zonder een goede wetenschappelijk onderbouwde basis van de populatiegrootte. Dit is de oorzaak van verschillende klachten: diverse partijen en een substantieel deel van de bevolking – ervan uitgaande dat er te veel beren zijn – vinden dat het quotum veel hoger zou moeten zijn, terwijl anderen tegen elk quotum zijn en beweren dat de berenpopulatie dergelijke verliezen niet aan kan. Daarom is kennis over de werkelijke populatiegrootte van de bruine berenpopulatie een absolute voorwaarde voor het verkrijgen en behouden van draagvlak en acceptatie van de beer in Kroatië.

De belangrijkste en tevens nieuwe activiteit van dit tweejarige project tussen 2006-2008, was het maken van een wetenschappelijk verantwoorde schatting van de omvang van de totale berenpopulatie door gebruik te maken van DNA dat werd geëxtraheerd uit berenpoep. Als de totale populatieomvang bekend is, kan de invoering van het beheerplan worden uitgerold. Traditioneel tellen berenmanagers de dieren op voederplaatsen. Deze methode heeft de neiging om bevooroordeeld te zijn, maar de genetische methode en standaardisatie van de tellingen van jagers maakt de kalibratie van traditionele methoden en het continue inzicht in de populatietrend mogelijk.

Het project werd gefinancierd door het Nederlandse Ministerie van Landbouw in het kader van het BBI-Matra-programma. Er was een nauwkeurige schatting van het aantal wilde beren in Kroatië; uit DNA-analyse werd geconcludeerd dat er (destijds) tussen de 700 en 1.000 beren in Kroatië leefden. De publieke houding ten opzichte van beren werd gemeten door middel van vragenlijsten.

De onderzoekers hebben aan de hand van DNA-analyses bepaald hoeveel beren er voorkomen. Deze schattingen werden vergeleken met resultaten van traditionele telmethodes. Het aantal beren dient als het ware aangepast te zijn aan de grootte van het gebied, de hoeveelheid voedsel, etc. Dit noemt men de draagkracht van een gebied. Vaak is jacht een noodzakelijk middel om het aantal dieren in een gebied, zeker als er in hetzelfde leefgebied ook mensen wonen, te reguleren. De aanwezigheid van mensen maakt de draagkracht vaak kleiner. Dit is ook het geval in Kroatië. Er dient echter wel jaarlijks vastgesteld te worden hoeveel dieren (en van welke leeftijd) er bejaagd mogen worden. Dit quotum moet gebaseerd zijn op gegevens over het aantal beren. Hierin wordt het aantal beren dat omkomt in het verkeer meegenomen.

Het project, dat werd gefinancierd door een BBI-Matra beurs van het toenmalige Nederlandse Ministerie van LNV, is afgerond. Kroatië beschikt nu over een goede schatting van het aantal beren. Een DNA analyse toonde aan dat er minimaal 700 en maximaal 1.000 beren in Kroatië leven. Men had op nog exactere cijfers gehoopt, maar kan met het huidige beheer en de jaarlijkse quota goed uit de voeten. Daarnaast inventariseerde men door middel van enquêtes de houding van mensen ten opzichte van beren. Inmiddels zijn diverse nieuwe tellingen geweest waarbij het aantal beren in Kroatië stabiel lijkt t.o.v. 10 jaar eerder, zo rond de 1.000 beren. Een belangrijk teken dat het managementplan voor deze soort succes heeft!