Home > Nederland

country: Nederland

Criminelen gebruiken ons land om op grote schaal streng verboden handel te drijven in traditionele Chinese medicijnen (TCM) waar bedreigde dieren en planten in worden verwerkt. Dat toont een onderzoek aan van vier organisaties. De Nederlandse stichtingen SPOTS, IUCN NL, Bears in Mind en ELI (een internationale autoriteit die onderzoek doet naar criminele netwerken achter illegale handel in wildlife) begonnen in 2021 met hun geheime onderzoek, dat leidde tot schokkende bevindingen. Deze werden in 2023 overgedragen aan de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA). Zij startten een vervolgonderzoek en recent vonden er huiszoekingen, inbeslagnames en een arrestatie plaats. Het onderzoek loopt nog.

Inspecteurs van NVWA doorzoeken een grote hoeveelheid aan TCM producten (c) NVWA

Onderzoek SPOTS, IUCN NL, ELI en Bears in Mind

Illegale handel in wilde dieren is een zeer lucratieve en groeiende vorm van georganiseerde misdaad. Toch blijft deze vorm van criminaliteit veelal onderbelicht. Het was de reden voor SPOTS, IUCN NL, Earth League International (ELI) en Bears in Mind om een onderzoek te starten naar deze illegale handel in Nederland en de EU. De focus van het onderzoek lag op de handel in bedreigde diersoorten die gebruikt worden als ingrediënt voor traditionele Chinese medicijnen (TCM). Een specifiek gedeelte van TCM gebruikt bedreigde planten en lichaamsdelen van wilde dieren als ingrediënt. Door die vraag komen verschillende bedreigde diersoorten onder nog meer onder druk te staan. De bekendste voorbeelden daarvan zijn de neushoorn, het schubdier (pangolin) en de tijger.

Meer en meer wordt in TCM producten gewerkt met zogenaamde vervangende dieren. Zo worden luipaarden, leeuwen, sneeuwluipaarden en jaguars gebruikt als vervanger van de tijger en de Afrikaanse pangolin als vervanger van de (uitstervende) pangolin in Azië. Het zorgt voor een toenemende druk op vele al met uitsterven bedreigde dieren en planten.

In 2021 werd gestart met het onderzoek welke zich richtte op Nederland en de EU. Zoals gezegd; de bevindingen waren schokkend.

Nederland spil in illegale handel voor TCM

Uit het door ELI verrichte onderzoek, komt naar voren dat Nederland een belangrijke doorvoer, – alsook bestemmingsmarkt is voor TCM-producten die ingrediënten bevatten van bedreigde planten- en diersoorten waarin niet gehandeld mag worden en dus illegaal zijn. Het Nederlandse criminele netwerk dat uit het onderzoek naar voren kwam, wordt ervan verdacht deze uit China te hebben geïmporteerd, de materialen te hebben gebruikt om illegale TCM-producten te maken en deze vervolgens binnen Nederland en andere EU-landen te hebben gedistribueerd. Deze illegale TCM-producten bevatten verboden ingrediënten zoals schubben van het schubdier, hoorn van neushoorn en tijgerbotten.

De illegale TCM-producten worden hierbij vaak samen met legale producten vervoerd, zodat het voor opsporingsdiensten moeilijker is om ze te identificeren. Uit het onderzoek blijkt verder dat dit criminele netwerk eveneens betrokken is bij andere vormen van zware criminaliteit zoals het witwassen van geld en drugshandel en in het verleden mensensmokkel.

Belt and Road Initiative

Uit ELI’s onderzoek kwam verder naar voren dat de illegale producten veelal per trein worden geëxporteerd naar de EU vanuit China. Deze treinroute is onderdeel van de zogenaamde Belt and Road Initiative van China; een ontwikkelingsstrategie van China waarbij het land handelsnetwerken aanlegt over de hele wereld. Door de aanleg van infrastructuren in landen met grote biodiversiteit, wordt ook de illegale handel in bedreigde planten en dieren gemakkelijker. Dit is bijvoorbeeld te zien in de illegale handel van jaguars. Met een toenemende invloed van China in Zuid-Amerika, is de illegale handel in dit dier explosief gegroeid. Jaguar lichaamsdelen worden in TCM gebruikt ter vervanging van de tijger.

Deze illegale handel leidt niet alleen tot een afname van de biodiversiteit en het nog verder onder druk zetten van al bedreigde planten en diersoorten. Het leidt ook tot enorme zoönotische risico’s. De COVID-19 pandemie met wereldwijd meer dan drie miljoen doden en een miljardenschade aan economieën, is zeer waarschijnlijk begonnen op een wildlife markt in China. Deze markt stond bekend om de verkoop van wilde dieren waaronder veel dieren die gewild zijn in een gedeelte van TCM zoals vleermuizen en pangolins (schubdieren).

Oproep aan de politiek – neem wildlife crime serieus!

Uit het onderzoek komt naar voren dat er achter de illegale handel in dieren en planten grootschalige, internationale criminele netwerken schuilgaan die zich ook bezighouden met andere vormen van zware criminaliteit zoals het witwassen van geld en drugshandel. Nederland kan een belangrijke rol spelen bij het bestrijden van wildlife crime en het oprollen van deze criminele netwerken. Nederland is een belangrijke schakel in de illegale handel, zo bleek ook uit het onderzoek.

Volgens de vier organisaties is het van het grootste belang dat de politiek meer gaat inzetten op structurele aandacht voor wildlife criminaliteit. Daarbij is ook specifieke aandacht nodig voor de rol die TCM speelt binnen deze vorm van misdaad. Zij doen een dringende oproep aan de politiek om meer middelen beschikbaar te stellen, zowel mankracht als financiële middelen. Ze roepen de NL regering ook op om dit onderwerp te agenderen bij internationale overleggen die gaan over Biodiversiteit en bij instanties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ook de oprichting van een wildlife unit die geheel gespecialiseerd is in de aanpak van illegale handel in bedreigde soorten, behoort tot de aanbevelingen die gedaan worden in het onderzoeksrapport van de organisaties. Meer aandacht is nodig, aldus de betrokkenen, omdat het de verwachting is dat wildlife crime de komende jaren flink zal blijven groeien.

Verwachte groei van traditionele medicijnen

Volgens de WHO worden traditionele medicijnen door zo’n 60% van de wereldbevolking gebruikt en zijn ze, aldus de WHO, voor veel mensen de enige toegang tot medische zorg. De WHO ziet een enorme potentie in traditionele medicijnen. De vier organisaties zijn daarom van mening dat het essentieel is dat de WHO zich uitspreekt tegen het gebruik van bedreigde dieren en planten in traditionele medicijnen.

Ook de Chinese overheid zet sterk in op de uitbreiding van het gebruik van TCM en heeft dit opgenomen in hun vijfjarenplannen. Hierdoor is het de verwachting dat de (illegale) handel in bedreigde dieren en planten alleen maar zal toenemen. Naar verwachting zal de geschatte waarde van TCM zal in 2030 ongeveer 1 biljoen dollar zijn.

Het hele (Engelstalige) onderzoeksrapport met daarin de aanbevelingen is via deze link te lezen.

Photo header: Britta Jaschinski/ IUCN NL

Hoe het allemaal begon…
Het plan en de behoefte om iets fundamenteels te betekenen voor de vele in gevangenschap levende beren in Europa, is meer dan 30 jaar geleden ontstaan. In 1990 kreeg Ouwehands Dierenpark van de Europese Commissie de opdracht een plan op te stellen voor de huisvesting van een aantal in gevangenschap levende (ex-dans)beren uit Griekenland en Turkije. Die zouden in beslag worden genomen na een wetswijziging. Het gebruik van dansberen als straatvermaak werd destijds niet alleen in Griekenland verboden, maar kort daarop ook in Turkije. In de jaren die volgden (meer dan 200 beren moesten worden herplaatst), werden in bovengenoemde landen twee grote berenopvangcentra gebouwd en werden vele tientallen beren gered.

Mackenzie in zijn oude verblijf
Mackenzie wordt gevoerd door een NL VN soldaat

Maar er waren nog meer beren die een nieuw thuis nodig hadden, waaronder drie blinde dansende beren uit Turkije. Volgend op het eerste verzoek van de Europese Commissie, kon Ouwehands Dierenpark eindelijk aan dit verzoek voldoen met de start van de ontwikkeling van Het Berenbos. Een toevluchtsoord voor mishandelde bruine beren, opdat deze getraumatiseerde dieren een waardig bestaan konden krijgen. Er moest een aparte stichting worden opgericht om dit berenopvangcentrum te beheren, en de International Bear Foundation werd gesticht toen de eerste fase van dit speciale project in april 1993 voltooid was. Inmiddels kregen de eerste twee beren, Geert & Trudy die al in de dierentuin woonden, toegang tot het nieuwe bosrijke verblijf. Spoedig gevolgd door Mackenzie & Nelly, maar ook eenzame Jo uit de berenkuil van Maastricht vond in Het berenbos een veilig thuis. Inmiddels werden er nog drie beren ‘aangemeld’: Russische circusberen Battir & Mascha en verwaarloosde Duitse berin Niki. Daarna konden ook eindelijk de drie blinde Turkse beren Bora, Koröglû en Fiona gered en geïntroduceerd worden in hun nieuwe definitieve thuis.

Koröglû
Bora
Fiona

In de vele jaren daarna heeft de stichting meerdere namen gehad, maar sinds 2016 opereren ze onder de naam ‘Bears in Mind’. Bears in Mind is een gerenommeerde organisatie binnen de ‘berenwereld’ en is lid van verschillende netwerkorganisaties zoals de IUCN (World Conservation Union), EAZA (European Association of Zoos & Aquaria), EARS (European Alliance of Rescue Centers & Sanctuaries) en de IBA (International Association for Bear Research & Management).

Het Berenbos – een begrip!
Al 30 jaar biedt Het Berenbos een veilig thuis voor (tot nu toe – 2023) in totaal 34 bruine beren. Beren kwamen van circussen, privécollecties, theaters, de filmindustrie, erbarmelijke dierentuinen tot beren die naast een restaurant of tankstation werden gehouden. Helaas worden beren in gevangenschap gevonden onder veel gruwelijke en vaak beschamende omstandigheden. Sinds november 2022 leven er 11 beren in Het Berenbos: drie van een voormalig fokstation in Bulgarije, drie uit het door oorlog verscheurde Oekraïne waar ze tot hun redding naast een restaurant en een kleine kinderdierentuin werden gehouden, twee beren komen uit een gesloten dierentuin in Georgië, één uit een theater in Rusland waar de beer zijn trainer doodde voordat hij gered werd, één beer uit particulier bezit in Bosnië Herzegovina en één kwam uit Zweden waar ze werd gehouden als speelkameraadje voor een ijsbeerwelp die op het zee-ijs was gevonden en uiteindelijk kwamen beide beren samen in Ouwehands Dierenpark terecht.

De beren leven samen met een kleine roedel van vier wolven. Deze dieren worden in deze natuurlijke omgeving bij elkaar gehouden als een manier om de wilde situatie na te bootsen. De interactie tussen wolven en beren stimuleert het natuurlijke gedrag van beide soorten, hier hebben beide soorten baat bij. Er zijn nooit ernstige conflicten. De wolven krijgen meestal vlees, terwijl de beren slechts kleine hoeveelheden vlees eten als onderdeel van hun zeer gevarieerde seizoensdieet, gebaseerd op wat ze in het wild zouden vinden. Bears in Mind introduceerde het Natural Feeding Program in 1999 en in het eerste jaar was er al een groot verschil merkbaar in het gedrag van de beren, waarbij velen van hen voor het eerst in winterslaap gingen! Dit was een duidelijk teken dat het natuurlijke gedrag van deze getraumatiseerde dieren kon worden hersteld als de juiste ‘tools’ en zorg werden geboden. Het Berenbos is 20.000m2 groot, heeft een grote vijver waar de beren kunnen drinken/zwemmen/afkoelen en spelen, met een waterval. Het maakt deel uit van het omliggende natuurlijke bos dat grenst aan de dierentuin en heeft 11 kunstmatige holen en twee kleine houten hutjes waar de beren kunnen schuilen voor het weer of waarin ze kunnen overwinteren. Voordat bezoekers Het Berenbos betreden, loopt men door ‘Karpatica‘. Een serie gesimuleerde gevels van huizen in Roemeense stijl met informatief en interactief educatief materiaal voor jong en oud. Over de biologie en ecologie van beren in het algemeen, bedreigingen voor beren en hun leefomgeving en natuurlijk over Bears in Mind en hun projecten over de hele wereld.

Omdat Het Berenbos onderdeel is van de algemene wandelroute door Ouwehands Dierenpark, kunnen jaarlijks bijna een miljoen bezoekers de beren bekijken en leren over beren! Dit biedt Bears in Mind een unieke en enorme kans om bezoekers te bereiken en hen deel te laten uitmaken van de missie: een betere wereld creëren waar beren en mensen vreedzaam naast elkaar kunnen leven.